Każdy inny, wszyscy prawi

Archiwum / 27.12.2006

Zanim na dobre ruszy w naszej organizacji dyskusja przed Zjazdem Programowym, warto spojrzeć na to, jak z Prawem poradziły sobie inne europejskie organizacje skautowe. A warto wiedzieć, że Junak Izvidacowi nie równy.

phm. Joanna Nestorowicz

O różnorodności Prawa w Ruchu Skautowym – o tym miało być. Ale jak to napisać?

Rozważałam różne formy, od metaforycznego opisu do tabelki. Wydawało się, że nic nie działa. Zaczęłam się wiec zastanawiać, dlaczego tak jest. Dlaczego nie można usiąść i po prostu napisać artykułu o różnorodności Prawa w Ruchu Skautowym? Dlaczego jest to takie trudne? Próbowałam podejść do tego na kilka sposobów…

Może punktami

Tak wydaje się najprościej. Punkt po punkcie przeanalizować Prawo w różnych organizacjach skautowych. Opisać, zinterpretować, zacytować tekst oryginalny dla podniesienia wartości artykułu. Zaczęłam. Punkt pierwszy. To ten, który u nas brzmi:

”1. Harcerz sumiennie wypełnia swoje obowiązki wynikające z Przyrzeczenia Harcerskiego”.

Jest w pewnym sensie najogólniejszy, odwołuje się do tak ważnego dla nas Przyrzeczenia, można powiedzieć, że stanowi pewną podstawę. Postanawiam się więc przyjrzeć temu, w jaki sposób ponumerowali punkty swojego Prawa skauci w innych krajach.

Czeski Junak:
„1. Skaut jest prawdomówny.”

Chorwackie SIH:
„1. Skaut jest dobrym przyjacielem, jest pogodny i towarzyski.”

Rumuńska ACR?
No tak, i tu już pierwszy problem. W Rumunii kolejne ‘zdania’ Prawa to nie są kolejne punkty! Nie mają swoich numerów! Pierwsze zdanie brzmi więc tak:

”Skaut kocha swój kraj, Rumunię i wszystkich ludzi, którzy tam mieszkają.”

Pomyślałam, że nie jest tak źle, można w sumie dalej analizować punkt po punkcie albo zdanie po zdaniu. Kontynuujmy zatem…

Francuzki z Les Guides de France:
“Skautka jest lojalna.”

Duńskie Det Danske Spejderkorps:
O…znów problem. Tutaj jest jeszcze inaczej. Prawo zaczyna się od swoistej ‘preambuły’:
”Skaut, który jest częścią wspólnoty skautowej, robi wszystko, żeby:…”.

I dalej dopiero czytamy np.:
”Odnaleźć swoją wiarę i szanować przekonania innych”

Hola, hola myślę, jak tak ma być dalej, to nic z  tego nie będzie. Bo za chwilę znajdą się tacy, co mają od myślników, ciągłym tekstem czy od prawej do lewej. Tak się tego nie da sklasyfikować. Co więcej tych ‘punktów’, numerowanych czy nie, może być sześć jak u Duńczyków, a może być i dwanaście jak u Chorwatów. Spróbujmy więc inaczej…

Może według tego kim są skauci?

Cóż za doskonały plan! Niezależnie od tego, czy Prawo Skautowe w danym kraju zaczyna się od cyfry, kropki, myślnika czy serduszka, sam tekst mówi o tym, że „Skaut jest…” jakiś. Tak jak u nas, za wyjątkiem punktu drugiego, wszystkie zaczynają się od słów „Harcerz jest…”. Może więc tędy droga?

Francja, Les Guides de France:
„Skautka jest pracowita; wykonuje swe zadania do końca”

Rumunia, ACR:
”Skaut jest wierzący i szanuje wiarę/wyznanie innych”

Chorwacja, SIH:
”4. Skaut jest pożytecznym członkiem swojej społeczności.”

Czechy, Junak:
”9. Skaut jest gospodarny.”

Już tutaj zauważyłam pewną nieścisłość. Otóż to nie jest tak, że wszędzie są ‘oni – skauci’, a tylko u nas jesteśmy ‘my-harcerze-nieskauci’. We Francji skautka to ‘guide’, w Rumunii skaut to ‘cercetasul’, w Chorwacji ‘izvidac’, a w sąsiednich Czechach zwyczajnie ‘skaut’. W każdym kraju nazywamy się inaczej. I zaznaczamy to w naszych Prawach. Idźmy dalej…

Włochy, AGESCI:
O-o… hmmm. No tu jest tak, że postanowiono zacząć Prawo od jednego „Skautka i Skaut…
…uważa za sprawę honoru bycie godną (godnym) zaufania”

Podobnie brzmi ‘preambuła’ Duńczyków, o której była mowa już wcześniej. Ale to jeszcze nie jest na tyle inne żeby się zniechęcać do dalszej analizy według tego klucza.

Niemcy, BdP:
Ponownie coś się nie zgadza z przyjętym schematem. Skauci w jednej z niemieckich organizacji w swoim Prawie mówią nie o tym, jacy mają być, ale jacy… chcą być. Na przykład:
"Chcę być szczery i godny zaufania."

Idą nawet krok dalej. W jednym z ‘punktów’ (bo Prawo w BdP nie jest ‘numerowane’) mówią o tym, jacy nie chcą być:
”Nie chcę unikać trudności”

To już zbytnio wymknęło się spod kontroli. Bo skoro można nie zaczynać w ogóle od słowa ‘skaut’, tylko np. od szczerego i indywidualnego ‘chcę’, to nie zdziwiłabym się, gdyby w innych krajach zaczynało się od „Mogę…”, „Jesteśmy…” albo w ogóle każde zdanie inaczej. To już przestało określać jaki skaut ma być, czy jest, ale w tej formie Prawo może też mówić o tym jaki chce być, czy może być. A to daje nam już zupełnie inny efekt. Spróbujemy więc jeszcze inaczej…

Może wartościami

Przecież musimy mieć w naszych Prawach ujęte takie same wartości, skoro wszyscy tworzymy jeden Ruch. Postanowiłam więc brać na warsztat poszczególne postawy czy wartości i starać się je odnaleźć w różnych Prawach. I tak na pierwszy rzut poszła…

1 Szczerość

Polacy, ZHP:
”2. Na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy.”

Rumuni, ACR:
”Skaut jest lojalny, prawdomówny, nigdy nie kłamie; jego myśli i czyny są czyste.”

Chorwaci, SIH:
”12. Na honorze skauta można polegać.”

Duńczycy, Det Danske Spejderkorps:
”Być godnym zaufania.”

Niemcy, BdP:
”Chce być szczery i godny zaufania”

Wspaniale! W innych Prawach też się pojawia ta wartość spróbujemy więc z inną.

2 Szacunek do przyrody

Polacy, ZHP:
”6. Harcerz miłuje przyrodę i stara się ją poznać.”

Greczynki, SHO:
”Kochają i chronią przyrodę i środowisko”

Francja, Les Guides de France:
”Skautka poznaje przyrodę, w której widzi działo Boga”

Tu pomyślałam, że takie sformułowanie stanowi jednocześnie odważną i bardzo jasną deklarację czyjejś wiary i światopoglądu. Sprytne.

Rumunia, ACR:
”Skaut kocha i chroni naturę i jest dobry dla zwierząt”

Dobrze. Przyroda jest. Jest też lojalność, posłuszeństwo, odwaga. Ale czy można też łatwo odnaleźć taką wartość jak…

3 Tolerancja

W rumuńskiej ACR:
„Skaut jest troskliwy i umiarkowany, jest tolerancyjny wobec innych i surowy wobec siebie, dba o swoje ciało i prowadzi zdrowy tryb życia.”

4 Samodoskonalenie

Greczynki, SHO:
”Odkrywają i kultywują swoje talenty”

Chorwaci, SIH:
”3 – Skaut stale się uczy i wykorzystuje zdobytą wiedzę.”

6 Umiejętność podejmowania decyzji

Chorwaci, SIH:
”8 – Skaut odpowiedzialnie wprowadza w życie wspólne decyzje.”

Dania, Det Danske Spejderkorps:
”Słuchać opinii innych i mieć własne zdanie”

7 Działanie na rzecz pokoju

Niemcy z BdP:
„Chcę służyć pokojowi i społeczeństwu, w którym żyje”

9 Umiejętność wyciągania wniosków

Brytyjki, Girlguiding UK:
”Skautka podejmuje wyzwania i wyciąga wnioski ze swoich doświadczeń”

Wartości i postaw można się doszukiwać w nieskończoność. Oczywiście są takie, które mamy jasno spisane wszyscy. Są też jednak takie, które w jednych krajach są bardziej uwypuklone, czy jaśniej napisane, niż w innych. Postarajmy się w naszym Prawie, harcerskim, doszukać idei samodoskonalenia, działania na rzecz pokoju czy podejmowania odpowiedzialnych decyzji. Udało się?

Okazało się, że Prawa różnią się tak bardzo, że nie sposób analizować ich według klucza wartości, które są w nich zawarte. Kolejna porażka. Różnorodność znów wzięła górę nad schematami. Chcąc dokonać zgrabnej analizy nie byłam w stanie oprzeć się ani o układ zdań, ani o sformułowania, ani o treści. Teraz wiem, że gdyby ktoś mnie zapytał o to, jak to jest z tym Prawem w Ruchu Skautowym, odpowiedziałabym najlepiej jak potrafię: Jest różnie!

W artykule zostały wykorzystane materiały i tłumaczenia ze strony www.waszruch.skauting.zhp.pl

Poniżej Prawa Skautowe wybranych organizacji, które były wykorzystane w tekście:

Rumunia (ACR)
The Scout loves his country, Romania and all the people who live in it
A Scout is loyal, trustworthy, he never lies; his mind and actions are clean
A Scout makes himself useful; he helps others in any situation; he is every ones friend and the brother of all the Scouts
A Scout is thoughtful and moderate, he is tolerant with others and severe with himself, he takes care of his body and leads a healthy life
A Scout loves and protects nature and he is good to animals
A Scout loves and obeys his parents, his chiefs and his teachers and he is disciplined in everything he does
A Scout is faithful and he respects other's faith/religion
A Scout is courageous and he trusts his own powers; he is joyful and full of life
A Scout likes to study and he teaches others
A Scout strives to make a good deed every day, however small it might seem

Czechy (Junak)
1. Skaut je pravdomluvný.
2. Skaut je věrný a oddaný.
3. Skaut je prospěšný a pomáhá jiným.
4. Skaut je přítelem všech lidí dobré vůle a bratrem každého skauta.
5. Skaut je zdvořilý.
6. Skaut je ochráncem přírody a cenných výtvorů lidských.
7. Skaut je poslušný rodičů, představených a vůdců.
8. Skaut je veselé mysli.
9. Skaut je hospodárný.
10. Skaut je čistý v myšlenkách, slovech i skutcích.

Chorwacja (SIH)
1-A Scout is a good friend, cheerful and sociable.
2-A Scout respects his parents and elders and helps the younger and weaker. 
3-A Scout learns constantly and applies the acquired knowledge.
4-A Scout is a useful member of his community.
5-A Scout is moral, courteous and unselfish.
6-A Scout is devoted, persistent and cherishes work.
7-A Scout loves nature, learns about nature and preserved it.
8-A Scout implements mutual decisions responsibly.
9-A Scout cherishes and develops spiritual and cultural values.
10-A Scout cares about his health and fitness and evades bad habits.
11-A Scout protects the integrity and honor of his organization and the Scout Movement.   
12-A Scout’s honor is to be trusted.

Dania (Det Danske Spejderkorps)
Skaut, który jest częścią wspólnoty skautowej, robi wszystko, żeby:
Odnaleźć swoją wiarę i szanować przekonania innych
Chronić przyrodę
Być dobrym przyjacielem, rozważnym i pomocnym innym
Być godnym zaufania
Słuchać opinii innych i mieć własne zdanie
Brać odpowiedzialność za rodzinę i za swoje otoczenie

Grecja (SHO)
Skautki:
Są szczere i sprawiedliwe
Szanują prawa innych ludzi i przestrzegają prawa
Są twórcze, ochocze i uczestniczą w życiu ich społeczności
Odkrywają i kultywują swoje talenty
Są dobrymi przyjaciółmi, radosne i grzeczne w stosunku do wszystkich
Kochają i chronią przyrodę i środowisko
Są pracowite, odpowiedzialne i można na nich polegać
Są odważne, opanowane i optymistyczne
Kochają swoje rodziny i się o nie troszczą
Są dystyngowane, panują nad swoimi myślami, słowami i czynami

Francja (Les Guides de France)
Skautka jest lojalna
Skautka myśli najpierw o innych, potem o sobie
Skautka jest wspaniałomyślna, zawsze gotowa by pomóc
Skautka jest przyjacielska, potrafi pracować w zespole
Skautka jest siostrą dla wszystkich skautek i wszystkim pomaga
Skautka poznaje przyrodę, w której widzi działo Boga
Skautka jest posłuszna
Skautka jest pracowita; wykonuje swe zadania do końca
Skautka lubi swoją pracę i szanuje pracę innych
Skautka panuje nad sobą, jest czysta i radosna

Niemcy (BdP)
Chcę być pomocny i rozważny
Chcę szanować innych
Chcę być przyjacielem wszystkich skautów i skautek
Chcę być szczery i godny zaufania
Chcę mieć własne zdanie i być odpowiedzialny
Nie chcę unikać trudności
Chcę poznawać przyrodę i pomagał ją chronić
Chcę się doskonalić
Chcę służyć pokojowi i społeczeństwu, w którym żyję

Wielka Brytania (Girlguiding UK)
Skautka jest szczera, można na niej polegać i jej zaufać
Skautka jest pomocna i mądrze wykorzystuje swój czas i możliwości
Skautka podejmuje wyzwania i wyciąga wnioski ze swoich doświadczeń
Skautka jest dobrym przyjacielem i jest siostrą dla wszystkich skautek
Skautka jest grzeczna i rozważna
Skautka szanuje wszystkie stworzenia i troszczy się o świat wokół niej

Włochy (AGESCI)
Skautka i Skaut:
1. uważa za sprawę honoru bycie godną (godnym) zaufania
2. jest lojalna (lojalny)
3. chce być użyteczna (użyteczny) i pomagać innym
4. jest przyjacielem wszystkich i jest siostrą (bratem) dla każdej skautki i skauta
5. jest uprzejma (Uprzejmy)
6. kocha i szanuje przyrodę
7. wie jak być posłuszną (posłusznym)
8. uśmiecha się i śpiewa bez względu na trudności
9. jest pracowita (pracowity) i oszczędna (oszczędny)
10. jest czysta (czysty) w myśli, mowie i uczynkach

phm. Joanna Nestorowicz – instruktorka Hufca Warszawa Ursynów, Pełnomocniczka Komendanta Chorągwi Stołecznej ds. zagranicznych, z dotychczasowego wykształcenia specjalistka w zakresie stosunków międzykulturowych, obecnie studiuje ekonomię rozwoju na Uniwersytecie Warszawskim