Raz kosa, raz niekosa.
Oczywiste, że po mieście nie chodzisz z kosą. Bo po co? Ale wreszcie przychodzi lipiec, obóz, kwaterka, pionierka. Wtedy nie używasz scyzoryka. Bo po co? Dobry nóż jest ważny. Dobre użytkowanie noża też jest istotne. Ale najważniejsze – jaki nóż wybierzesz.
Nie sposób wyobrazić sobie wędrownika bez noża lub scyzoryka. Obecnie wybór noży – również renomowanych firm zagranicznych – jest bardzo duży, co nie oznacza jednak, ze łatwo kupić dobry nóż. Mam nadzieję, że kilka uwag dotyczących cech noża, jakie zawarłem w tym artykule, będzie dla Czytelników pomocne.
Wielkość noża
| |
Jest ona bardzo istotna. Nie ma jednak zgodnego poglądu co do tego, jaką wielkość powinien mieć nóż survivalowy. Zasadne argumenty przytaczają zarówno osoby preferujące małe noże, jak i zwolennicy dużych noży, które zastąpić mogą maczetę i siekierkę. Moim zdaniem, optymalna jest średnia wielkość. Przemawiają za tym dwa argumenty. Po pierwsze, małym nożem nie można wykonywać cięższych prac, innych niż cięcie (np. rąbanie), co wymusza uzupełnienie ekwipunku o np. siekierkę. Dużym nożem z kolei można rąbać, trudno jednak wykonywać nim delikatne cięcia, a i noszenie go w zasięgu ręki jest zazwyczaj kłopotliwe i mało wygodne. A teraz konkrety – o jakiej wielkości rozprawiamy. Optymalną dla mnie wielkość ma nóż z głownią o długości w granicach 15 cm. Oczywiście nie jest to wymiar sztywny, na pewno jednak 10 cm to zbyt mało, a 20 cm za dużo. Głownia to serce noża, a więc jakość stali użytej do jej produkcji ma ogromne znaczenie dla funkcjonalności noża. Stal powinna dobrze trzymać ostrze (wolno się tępić) oraz być wytrzymała. Bardzo istotne jest również, by nóż łatwo można było ponownie naostrzyć. Z tego właśnie względu preferuję stale rdzewiejące, wysokowęglowe.
Scyzoryk
 |
Jeśli dbamy o praktyczność i nie bierzemy pod uwagę wielkości ostrza najlepszym zakupem będzie . Jest on poręczny i zarazem wielofunkcyjny. Możemy zabrać go wszędzie w każdych warunkach i zastąpi on kilka niepotrzebnych rzeczy w naszym plecaku. Dobrym wyborem jest scyzoryk renomowanej firmy. Powinien posiadać obowiązkowo:
• jedno ostrze, najlepiej z blokadą zamknięcia,
• drugie, mniejsze ostrze opcjonalnie,
• otwieracz do konserw (niektóre otwieracze umożliwiają otwarcie tylko okrągłej konserwy – Victorinox),
• otwieracz do butelek,
• korkociąg,
• szpikulec,
• oczko do przypięcia łańcuszka lub sznurka.
Przydaje się piłka do kości i drewna, pęseta. Wybierzmy trochę większy scyzoryk o ostrzu długości około 8-10 cm.. Dla dorosłych "małych chłopców" produkowane są scyzoryki o bardzo wielu ostrzach i funkcjach, nawet takie z łyżką i widelcem. Doskonale nadają się do …. wbijania gwoździ. "Królem" scyzoryków jest niewątpliwie firma Victorinox ze swoją kolekcją Swiss Army Knife. Najbardziej wybredni znajdą coś odpowiedniego dla siebie.
Nóż – składany czy z głownią stałą?
 |
Oba rozwiązania posiadają wady i zalety. Nóż składany zajmuje znacznie mniej miejsca niż nóż głownią stałą o analogicznej długości, nie wymaga też pochwy ani nawet małej kabury, gdyż można go nosić luzem w kieszeni. Poza tym większość współcześnie produkowanych noży składanych wyposaża się w sprężysty klips przymocowany do rękojeści, który umożliwia przypięcie za paskiem lub o krawędź kieszeni, a także w rozmaite rozwiązania pozwalające na szybkie otwarcie głowni jedną ręką. Cechy te sprawiają, iż noże składane znacznie wygodniej nosić cały dzień przy sobie, zwłaszcza, gdy zależy nam na dyskrecji, a zarazem chcemy zachować możliwości szybkiego dobycia tego jakże praktycznego w wielu sytuacjach narzędzia.
 |
Z drugiej strony przeciętny nóż z głownią stałą będzie zawsze wytrzymalszy od noża składanego o podobnej długości i grubości głowni. Przyczyną tego stanu rzeczy jest najsłabszy punkt noży składanych, czyli oś obrotu głowni oraz elementy odpowiedzialne za utrzymywanie głowni w pozycji otwartej takie jak blokada zapobiegająca przypadkowemu złożeniu oraz ogranicznik otwarcia. Podczas prac typu rąbanie, podważanie czy nawet mocne ciecie bądź wbijanie stosunkowo łatwo te elementy uszkodzić, co nie tylko grozi zniszczeniem noża, ale i groźnym urazem trzymającej nóż dłoni.
Tak więc jako podsumowanie scyzoryk przyda się w każdej sytuacji gdyż jego wielofunkcyjność i zaradność poradzą sobie z każdym prostym zadaniem. Idealny gdy chcesz coś przeciąć albo też otworzyć. Jednak jeśli jedziesz na obóz i chcesz tam pracować weź ze sobą nóż. Jego prostota wcale nie wyklucza jego możliwości. Bo po co ci w lesie korkociąg czy szpikulec? Wystarczy ci prosty nóż. Widzimy więc że nie ma prostego wyboru.
Dbaj o nóż!
Teraz na sam koniec kilka zasad użytkowania noży które pomogą wam we właściwym dbaniu o nóż.
1. Nożem nie wolno rzucać w drzewo. Do rzucania są specjalne noże z miękkiego metalu. Nóż z dobrej stali jest bardzo twardy, ale zarazem kruchy. Rzucanie nim może doprowadzić do złamania lub rozdzielenia rączki od ostrza.
2. Noża nie można wbijać w ziemię. Prowadzi to do porysowania ostrza dzięki czemu powstają mikroskopijne rowki w których będzie gromadził się brud i wilgoć , a po jakimś czasie rdza. Poza tym nóż wbijany w ziemię strasznie szybko się tępi , a nawet może się wyszczerbić.
3. Noża nie można nagrzewać (standardowa zabawa wygląda tak że przy ogniskach wszyscy demonstrują swoje ogromne kosy nadziewając na nie kiełbasy i opiekając nad ogniem). Prowadzi to do rozhartowania stali i bezpowrotnego utracenia pierwotnych właściwości.
4. Nie można używać noża jako śrubokrętu. Nawet najlepszy nóż złamie się gdy jego czubkiem będziemy wkręcać śruby lub coś podważać.
5. Noża nie można ostrzyć na szlifierkach mechanicznych .Nadmiernie nagrzane od tarcia ostrze rozhartuje się, a poza tym mały błąd czy omsknięcie ręki i nasze ostrze nigdy już nie będzie proste.
6. Noża nie można ostrzyć
za bardzo. Bardzo ostre ostrze oznacza że sama krawędź jest bardzo wąska ,a więc łatwo ją wyszczerbić. Poza tym czym bardziej naostrzymy nóż tym szybciej będzie się tępił.
7. Noża nie można pożyczać – tak samo jak szczoteczki do zębów.
8. Po każdej wyprawie nóż trzeba naostrzyć, wyczyścić i zakonserwować jakimś środkiem który uwalnia brud i wypiera wilgoć (np. WD40)
 |
ćw. Maciej Gralak – 42 BDH "Krzewy" im. Dzieci Bydgoskiego Września, członek Zespołu ds. Organizacyjnych Hufca Bydgoszcz – Miasto. Pasjonat kolarstwa górskiego oraz webmasterki.
Fotografie: materiały prasowe firm Muela, Victorinox, Benchmade.
