Specjalności- od czego zacząć?
Wybór drogi specjalnościowej jest zazwyczaj niełatwą rzeczą i powinien być dokonany przy współudziale członków drużyny. Stanowi to początek łańcucha naszych działań, który doprowadzi drużynę do zdobycia miana drużyny specjalnościowej.Jak się do tego zabrać? Co zrobić, by rozpocząć pracę w danym kierunku i wyspecjalizować się w określonej dziedzinie? Odpowiedź jest prosta: należy stworzyć i zrealizować program dochodzenia do specjalności, który zapewni wam i waszym ludziom wszechstronne poznanie wybranej przez was specjalności i pozwoli na wdrożenie jej w pracę drużyny. Nie wystarczy bowiem sama chęć i zapał. Ale zacznijmy od początku:
Wymogi formalne
Zgodnie z "Zasadami pracy specjalności w ZHP", wprowadzonymi rozkazem Naczelnika ZHP, drużyna ubiegająca się o miano harcerskiej drużyny specjalnościowej, musi spełnić następujące wymogi:
– uzyskanie pozytywnej oceny swojej działalności przez komendanta hufca ZHP
Wybór specjalności
To od was i waszych harcerzy zależy z jaką specjalnością pracować będziecie w przyszłości. Chęć wyspecjalizowania drużyny powinna wypływać od jej członków, ale niebagatelne znaczenie ma tutaj rola drużynowego i przybocznych. To wy podejmujecie działania inicjujące tematykę specjalnościową w drużynie. Sposobów na zachęcenie harcerzy do tego typu pracy jest wiele, a ich formy zależą od waszej inwencji i pomysłowości. Żeby dopomóc w wyborze specjalności i zainteresować harcerzy możemy przeprowadzić zbiórkę na temat interesującej nas dziedziny, zorganizować wyjście do miejsca, instytucji związanych z daną specjalnością lub też zaprosić na zbiórkę specjalistę, który opowie nam o tym, czym się zajmuje.
Przy wyborze specjalności posłużyć się możemy wykazem grup specjalności harcerskich zawartym w "Zasadach pracy specjalności…". Oto one:
– Artystyczna
– Ekologiczna
– Jeździecka i Kawaleryjska
– Harcerskiej Służby Granicznej
– Harcerskiej Służby Ruchu Drogowego
– Lotnicza
– Łącznościowa i Informatyczna
– Obronna
– Poczt Harcerskich
– Ratownicza i Pożarnicza
– Sportowa
– Turystyczna
– Wodna i Żeglarska.
Stworzenie programu dochodzenia do specjalności
Program dochodzenia do specjalności jest planem nabywania umiejętności pracy z daną specjalnością, zawierającym kilka niezbędnych elementów. Pamiętajmy, że im więcej ciekawych form, niecodziennych przedsięwzięć oraz wyzwań zamieścimy w takim programie, tym większą będziemy mieć satysfakcję z jego realizacji. Co powinno się w nim znaleźć:
Zbiórki tematyczne dotyczące wybranej specjalności
Wprowadzą one harcerzy w bardziej szczegółowe zagadnienia, przygotują i zachęcą do podejmowania konkretnych działań, zdobywania stopni, sprawności, odznak, uprawnień. Podczas nich przekazać powinniśmy wiedzę specjalistyczną, którą harcerze wykorzystają w praktyce (w zależności od specjalności będzie to np. posługiwanie się radiem, elementy ożaglowania, rodzaje sprzętu, zasady pierwszej pomocy etc.).
Zdobywanie uprawnień, kursy
W każdej drużynie specjalnościowej musi być ktoś, kto w danej dziedzinie jest specjalistą i posiada uprawnienia rangi instruktorskiej, tzw. szef wyszkolenia specjalnościowego. Ideałem byłoby, gdyby był to drużynowy lub przyboczny. Osoby takie odpowiadają za poziom wyszkolenia specjalnościowego członków drużyny. Swoje kwalifikacje zdobyć mogą na różnych kursach organizowanych przez instytucje bądź organizacje państwowe i społeczne.
Uprawnienia takie mogą, a nawet powinni, zdobywać także członkowie drużyny. W większości specjalności możemy wybierać spośród kilku lub kilkunastu uprawnień społecznych i państwowych, które dostępne są niekiedy dla osób od 16 roku życia. Jest to korzystny czynnik wpływający na rozwój harcerzy, ich inicjatywę i samodzielność. Są także takie specjalności, w których próżno szukać uprawnień. W takich wypadkach możemy posiłkować się warsztatami, seminariami lub innymi formami kształceniowymi, które organizuję różne instytucje.
Atrakcyjną formą zdobycia przeszkolenia specjalnościowego dla kadry i członków drużyny jest też uczestnictwo w Specjalnościowej Akcji Szkoleniowej organizowanej przez inspektoraty poszczególnych specjalności Głównej Kwatery ZHP. W ramach SAS odbywają się kursy przygotowujące kadrę do pracy ze specjalnościami: ratowniczo – medyczną, turystyczną, lotniczą, jeździecką, służby granicznej, wodną, obronną, pożarniczą oraz innymi.
Służba
Każda drużyna specjalnościowa oraz zdobywająca specjalność powinna podzielić się swoją wiedzą z innymi ludźmi, pokazać im, że ich specjalność jest ciekawą formą spędzania czasu. Najlepszym sposobem do pokazania czym się zajmujecie jest organizacja imprezy specjalnościowej. W zależności od tego do kogo ją kierujecie, przybierać będzie różne formy (rajdy, zloty, festyny, turnieje, zawody, warsztaty etc.). W toku realizacji programu dochodzenia do specjalności powinniśmy zorganizować choć jedno takie przedsięwzięcie dla ludzi spoza drużyny, a więc dla kilku drużyn, szczepu, hufca, mieszkańców osiedla, dzielnicy, gminy. Skala i rodzaj przedsięwzięcia zależy od waszych możliwości organizacyjnych, czasowych, finansowych itd.
Współpraca z instytucjami, organizacjami
Funkcjonujące w naszym kraju różnego rodzaju organizacje społeczne oraz instytucje państwowe, prowadzące działalność w zakresie konkretnych zagadnień specjalistycznych, stanowią dla was ogromne źródło wiedzy, które macie możliwość spożytkować dla realizacji naszego programu. Nawiązanie kontaktu z wybraną instytucją nie jest rzeczą trudną
, a otwiera przed wami niekiedy naprawdę ogromne możliwości (kursy, szkolenia, możliwość pozyskania sprzętu specjalistycznego, porady fachowców, współorganizacja imprez, możliwość pozyskania dofinansowań i wiele innych). Im wcześniej takie kontakty nawiążecie, tym lepiej ułożyć się może wasza współpraca.
Informacją o organizacjach, z którymi możecie podjąć współpracę, dysponować mogą inspektoraty danej specjalności funkcjonujące w chorągwiach lub Głównej Kwaterze ZHP.
Wymiana doświadczeń
Bardzo ważnym aspektem waszej działalności jest wymiana nabytych doświadczeń (wiedzy, umiejętności) z innymi środowiskami pracującymi z waszą specjalnością. Integracja takich drużyn służy inicjowaniu i pogłębianiu współpracy. Dlatego też program dochodzenia do specjalności zakładać powinien uczestnictwo waszego środowiska w imprezach, podczas których poznacie dorobek innych – złazach, zlotach, turniejach, konkursach, biwakach i innych formach.
Instrumenty metodyczne
To jeden z najistotniejszych aspektów pracy drużyny specjalnościowej. Stopnie i odznaki stanowią element ukoronowania pracy harcerzy i są dla nich elementem niekiedy prestiżowym, bardzo motywującym ich do dalszej pracy. Niektóre specjalności posiadają doskonale rozbudowany system uprawnień, odznak specjalnościowych wewnętrznych (np. HSR – odznaka ratownika ZHP) lub zewnętrznych (np. turystyka – odznaki PTTK, wodna – patenty). Pamiętać musicie, by przy okazji organizowania lub uczestniczenia w imprezach specjalnościowych umożliwić harcerzom zaliczenie wymagań na stopnie harcerskie, które są nieodłącznym elementem pracy w każdej drużynie.
Sprawności mogą także pełnić ważną rolę w drużynie. Nadając im odpowiednią rangę, możecie spowodować, że harcerze z chęcią i zapałem będą je zdobywać. Na początku możecie wykorzystać te znajdujące się w podstawowym zestawie sprawności, potem skorzystać z zestawu uzupełniającego, zawierającego już sprawności dla konkretnych specjalności.
Kolejnym instrumentem, który stanowić może element programu są znaki służb. Poprzez ich zdobywanie zrealizować możecie kilka elementów dodatkowo lub połączyć je z wcześniejszymi elementami programu. Harcerze starsi powinni w toku zdobywania specjalności realizować projekty
Nazwa i bohater drużyny
To niezwykle istotny element pracy drużyny. Wybór nazwy powinien się wiązać z postacią bohatera a oba te elementy ze specjalnością. Inspiracją do wyboru nazwy i bohatera może być okolicznościowy rajd, zbiórka, spotkanie ze specjalistą.
Realizacja
Zdobywanie specjalności odbywa się wspólnie, całą drużyną. Nad prawidłowym przebiegiem planu czuwa drużynowy, który także systematycznie podnosi swoje kwalifikacja, tak, by zawsze być o krok przed swoimi harcerzami. W ciągu pełnego toku pracy powstanie z pewnością trochę materiałów metodycznych, które stanowić będą dorobek drużyny, i którym to można się podzielić z innymi środowiskami waszej specjalności. W realizacji zadań dopomóc wam mogą inspektoraty danej specjalności funkcjonujące w chorągwiach oraz Głównej Kwaterze ZHP.
Podsumowanie
Po zrealizowaniu założeń programu, powinniście zorganizować podsumowanie pracy. Jego forma może być różna, w zależności od specyfiki specjalności oraz od waszej kreatywności (biwak, festyn, zbiórka, obóz itd.). Na podsumowanie można zaprosić osoby, które dopomogły w realizacji planów. Pozostaje sporządzić sprawozdanie z realizacji programu, zawierające opis zadań. Należy je złożyć do komendanta hufca wraz z wnioskiem o nadanie specjalności drużynie. Po pozytywnym zaopiniowaniu pracy, komendant hufca ogłasza rozkazem nadanie specjalności. Od tej pory członkowie drużyny mają prawo do noszenia plakietki drużyny specjalnościowej na prawym rękawie munduru.
Co dalej?
Należy pamiętać, że raz do roku przeprowadzić trzeba podsumowanie działalności drużyny. Wtedy także powinniście określić, czy dalej chcecie pracować z tą specjalnością, czy może zmienicie ją na inną lub też nie chcecie już pracować ze specjalnościami. Ewentualne zaprzestanie pracy lub zmianę specjalności ogłasza w rozkazie komendant hufca.
Tak oto przedstawia się droga dochodzenia do specjalności. Nie jest ona łatwa, ale nie jest też niemożliwa do przebycia. Wymaga samodyscypliny, dobrej organizacji, a przede wszystkim dużo chęci i zapału. Wiedza i doświadczenie przyjdą z czasem.
Poradnik Harcerskich Specjalności stworzył zespół:
