Wolontariusz – pracownik inaczej
Wolontariusz to osoba, która dobrowolnie i bez wynagrodzenia pracuje na rzecz innych. W Polsce jest ich około miliona. Kto może zostać wolontariuszem i gdzie w takim charakterze może się zatrudnić? Jakie prawa gwarantuje wolontariuszom ustawa? Warto to wiedzieć przed podjęciem służby.
phm. Anna Błaszczak
Wędrownik poszukujący dla siebie pola stałej służby prędzej czy później spotka się z pojęciem „wolontariatu”. Nic w tym dziwnego. Wolontariusze już na dobre wpisali się w obraz dynamicznie rozwijającego się sektora organizacji pozarządowych. I choć na tle społeczeństw Europy Zachodniej ciągle wypadamy blado, to już dziś, według badań Centrum Wolontariatu, w Polsce pracuje około miliona wolontariuszy.
Kto może zostać wolontariuszem?
Każdy. Barierą dla podjęcia pracy w charakterze wolontariusza nie jest ani płeć, ani poziom wykształcenia czy wykonywany zawód (lub jego brak). Wolontariuszem można być również, w zasadzie, bez względu na wiek. Osoby niepełnoletnie, a więc również harcerze do 18 roku życia, które chcą zostać wolontariuszem, muszą uzyskać zgodę rodziców bądź prawnych opiekunów.
Od wolontariuszy nie wymaga się posiadania specjalistycznych kwalifikacji. Wyjątki od tej reguły mogą przewidywać odrębne przepisy. Do takich przepisów należy m.in. rozporządzenie ministra polityki społecznej z 14 lutego 2005 r. w sprawach placówek opiekuńczo-wychowawczych (Dz.U. z 2005 nr 37, poz. 331)
W myśl § 21 wyżej wymienionego rozporządzenia, podjąć służbę w domu dziecka mogą jedynie osoby pełnoletnie, które złożyły oświadczenie, że nie były karane. Wolontariusz w domu dziecka ma obowiązek wykonywać swoją pracę pod nadzorem dyrektora placówki lub wyznaczonego przez niego wychowawcy. Dyrektor takiej placówki ma z kolei obowiązek poinformować wolontariusza o specyfice pracy w danym ośrodku, a także o konieczności zachowania tajemnicy w sprawach dotyczących dzieci znajdujących się w placówce. Do obowiązków dyrektora, należy również ubezpieczenie wolontariusza od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone w czasie wykonywania pracy.
Podobne wymagania stawia rozporządzenie ministra edukacji narodowej i sportu z 11 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych (Dz.U. z 2003 nr 5 poz. 46).
Nawet jeśli instytucja, która chce nas zatrudnić w charakterze wolontariuszy nie stawia przed nami żadnych formalnych wymagań, warto pamiętać, że szczególnym rodzajem kwalifikacji jest nasza dojrzałość, cechy charakteru oraz umiejętności interpersonalne. Łatwo zgadnąć, że czego innego wymaga się od wolontariusza podejmującego służbę w hospicjum onkologicznym, a czego innego od osoby pracującej na rzecz archiwum miejskiego.
Kto nie jest wolontariuszem?
W myśl przepisów, wolontariuszem nie jest członek stowarzyszenia, który pracuje na jego rzecz, nawet wtedy, kiedy nie pobiera za swoją pracę wynagrodzenia. Taka osoba wykonuje prace społeczną na rzecz organizacji pozarządowej, ale nie podlega przepisom ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Co za tym idzie, nie musi ona podpisywać porozumienia ze stowarzyszeniem, na rzecz którego pracuje, nawet wówczas, gdy jej praca trwa dłużej niż 30 dni (patrz: prawa i obowiązki wolontariuszy).
Oznacza to, że drużynowy, który co tydzień prowadzi zbiórkę swojej drużyny, w myśl ustawy nie jest wolontariuszem. Co nie znaczy, że jego praca nie jest dobrym przykładem wędrowniczej służby.
Co innego natomiast, jeśli harcerze w ramach zbiórki podejmą pracę na rzecz schroniska dla zwierząt. Jeśli ich praca będzie bezpłatna, zostaną wolontariuszami.
Kto może zatrudniać wolontariuszy?
Wolontariat w naturalny sposób kojarzy się z pracą na rzecz organizacji pozarządowych (fundacje i stowarzyszenia). Jednak nie tylko one mogą legalnie zatrudniać wolontariuszy. Można ich spotkać również w organach administracji publicznej (np. ministerstwo lub urząd gminy) oraz w podległych im jednostkach (biblioteki, szpitale, przedszkola). W uproszczeniu można powiedzieć, że wolontariuszy mogą zatrudniać wszystkie te instytucje, które nie działają dla zysku (a więc również kościoły i organizacje religijne).
Nie można również zostać wolontariuszem bezpośrednio na rzecz osoby prywatnej. Jednak, jeśli zależy nam na uzyskaniu takiego statusu, wystarczy, że osoba taka skontaktuje się z nami za pośrednictwem organizacji zatrudniającej wolontariuszy.
Nie można również zostać wolontariuszem bezpośrednio na rzecz osoby prywatnej. Jednak, jeśli zależy nam na uzyskaniu takiego statusu, wystarczy, że osoba taka skontaktuje się z nami za pośrednictwem organizacji zatrudniającej wolontariuszy.
Prawa i obowiązki wolontariuszy
Porozumienie
Instytucja, która zdecyduje się zatrudnić wolontariuszy musi zawrzeć z nimi porozumienie. Forma takiej umowy zależy od czasu trwania współpracy. Jeżeli wolontariat dotyczy okresu dłuższego niż 30 dni, umowa musi być zawarte na piśmie. W przeciwnym razie wystarczy ustne porozumienie wolontariusza z zatrudniającą go organizacją. Warto podkreślić, że wolontariusz zawsze może domagać się zawarcia z nim porozumienia na piśmie.
Umowa wolontariacka powinna określać zakres, czas i sposób wykonywanej pracy oraz odpowiedzialność wolontariusza. Powinny się w niej również znaleźć informacje na temat możliwości rozwiązania porozumienia.
Jeśli pracowałeś jako wolontariusz, możesz domagać się wydania zaświadczenia o wykonywanej przez Ciebie pracy oraz opinii na jej temat.
Ubezpieczenie
Instytucja, z którą wolontariusz zawarł umowę na krócej niż 30 dni, ma obowiązek wykupić mu ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków (NW). Wolontariuszowi, z którym zawarto porozumienie na dłużej niż 30 dni, przysługuje zaopatrzenie z tytułu wypadków przy wykonywaniu świadczeń. Co za tym idzie, wykupywanie ubezpieczenia NW nie jest konieczne.
Bezpieczeństwo i higiena
Wolontariuszowi należy zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy – należy poinformować go o ryzyku dla zdrowia związanym z wykonywanymi przez niego zadaniami oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Nie oznacza to, że każdy wolontariusz przed przystąpieniem do pracy powinien przejść szkolenie BHP. Wystarczy rozmowa. Wolontariusz powinien potwierdzić, że został poinformowany o ryzyku.
Zwrot kosztów
Wolontariusz może domagać się zwrotu kosztów podróży oraz innych wydatków jakie poniósł, w związku ze swoją służbą. Co ważne, według ustawodawcy, wolontariusz może zrzec się tego prawa jedynie w formie pisemnej. Wolontariusz nie może domagać się finansowania szkoleń i innego rodzaju „bonusów” (np. uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych). Nie oznacza to jednak, że sfinansowanie kursów wolontariusza nie jest możliwe – zależy to jedynie od dobrej woli zatrudniającej go organizacji.
Odpowiedzialność za szkodę
Podjęcie się pracy bez wynagrodzenia nie jest równoznaczne z taryfą ulgową. Wolontariusz odpowiada za właściwe wykonanie obowiązków nałożonych na niego w porozumieniu i ponosi odpowiedzialność za szkody powstałe z własnego działania. W związku z tym warto rozważyć możliwość ubezpieczenia się od odpowiedzialności cywilnej (OC).
Warto również pamiętać, że praca w charakterze wolontariusza nie zwalnia nas z obowiązku wykonywania jej na jak najwyższym poziomie.
Od jakości naszej harcerskiej pracy zależy wizerunek Związku Harcerstwa Polskiego – ponosimy za niego odpowiedzialność.
Wolontariusz nie musi być ofiarą
Nie pozwól się wykorzystać. Organizacja, na rzecz której pełnisz służbę, ma obowiązek poinformować Cię o Twoich prawach. Możesz zrzec się części swoich przywilejów, ale nie rób tego jedynie w obawie o to, jak zostaniesz odebrany.
Pamiętaj, że interesy wolontariusza powinny być chronione i nie wolno wywierać na niego presji moralnej, skłaniającej do wykonywania zadań pozostających w konflikcie z jego przekonaniami.
Nie powinieneś również wykonywać pracy objętej polityką etatową organizacji, dla której pracujesz.
Pamiętaj, że interesy wolontariusza powinny być chronione i nie wolno wywierać na niego presji moralnej, skłaniającej do wykonywania zadań pozostających w konflikcie z jego przekonaniami.
Nie powinieneś również wykonywać pracy objętej polityką etatową organizacji, dla której pracujesz.
Dlaczego warto?
Wolontariat daje szansę wykorzystania własnych umiejętności i poszerzenia horyzontów, rozwinięcia zainteresowań, zdobycia doświadczenia w nowych dziedzinach, zawarcia przyjaźni. Pozwala na wypełnienie luki w rubryce „doświadczenie zawodowe”. Przede wszystkim jednak, jest szansą na znalezienie pola stałej służby tak, abyśmy mogli zostawić ten świat trochę lepszym niż go zastaliśmy.
phm. Anna Błaszczak– kierowniczka zachodniopomorskiego referatu wędrowniczego, sekretarz redakcji Na Tropie, członkini Zespołu Wędrowniczego Wydziału Metodycznego GK ZHP, była drużynowa 99 Szczecińskiej Drużyny Wędrowniczej „Nomada” im. Andrzeja Zawady. Studentka V roku prawa na Uniwersytecie Warszawskimi.
Zainteresowanych odsyłam do stron:
www.ngo.pl
www.wolontariat.pl
oraz do ustawy:
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r.
o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
(Dz.U.03.96.873 ze zmianami)
o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
(Dz.U.03.96.873 ze zmianami)
