Wszystko zależy od nas

Ważny Trop / Radosław Rosiejka / 10.10.2018

Według danych GUS-u ponad milion osób będzie mogło po raz pierwszy zagłosować w wyborach. Wśród nich są też wędrownicy. Ale czy młodzi wyborcy wiedzą, po co pójdą do urn? I po co komu potrzebny jest samorząd?

W dniu publikacji tego artykułu do wyborów samorządowych zostało 11 dni. Co jakiś czas pojawiają się coraz to nowsze sondaże poparcia dla partii politycznych w kontekście wyborów do sejmików wojewódzkich i poparcia kandydatów na prezydentów miast. Walka jest zaciekła, a kandydaci od kilku tygodni ścigają się w obietnicach wyborczych. O jednych propozycjach słychać tylko w konkretnym mieście, jak zagospodarowanie terenów poprzemysłowych w Poznaniu. O innych słyszało pół Polski, jak budowa trzeciej i czwartej linii metra w Warszawie. A o jeszcze innych, jak budowa McDonald’sa w Sokołowie Podlaskim, słyszała cała Polska. Ale czy w tym ferworze wiadomo, po co są te wybory?

Kogo wybieramy?

21 października wybierzemy m.in. radnych rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich, wójtów, burmistrzów i prezydentów. Taką datę w specjalnym rozporządzeniu ogłosił premier Mateusz Morawiecki. Druga tura wyborów odbędzie się 4 listopada.

Ograniczono liczbę kadencji do dwóch

Od tego, gdzie mieszkamy, zależy to, kogo dokładnie wybieramy. Jeśli na wsi, to zdecydujemy o wyborze rady gminy i powiatu oraz wójta. W miastach na prawach powiatu wybieramy radnych rady miasta oraz prezydenta. Trochę inaczej jest w Warszawie, bo do wyborów na prezydenta i do rady miasta dochodzą jeszcze wybory do rad dzielnic. Oczywiście każdy zagłosuje też na kandydatów do sejmików.

To będą wyjątkowe wybory, bo po raz pierwszy kadencja nie będzie trwać 4 lat, ale 5 lat. Do tego zgodnie z przegłosowaną przez PiS i podpisaną przez prezydenta Andrzeja Dudę nowelizacją ordynacji wyborczej, ograniczono liczbę kadencji wójtów, burmistrzów i prezydentów miast do dwóch.

Kto i kogo wybiera?

O tym, na jakich zasadach są wybierane władze samorządowe napiszemy w Na Tropie w następną środę. Na razie skupmy się na tym, kto może głosować (czynne prawo wyborcze) i kandydować (bierne prawo wyborcze).

Zgodnie z artykułem 62. Konstytucji Rzeczypospolitej czynne prawo wyborcze ma każdy obywatel Polski który najpóźniej w dniu głosowania skończył 18 lat. W przypadku wyborów samorządowych, aby np. głosować w Katowicach należy tam na stałe mieszkać. Poza tym, w wyborach do rad gmin czy na wójtów i prezydentów mogą głosować też obywatele Unii Europejskiej bez polskiego obywatelstwa.

Bierne prawo wyborcze w wyborach samorządowych ma każdy 18-latek. W przypadku wyborów na wójta, burmistrza czy prezydenta miasta potrzebne jest skończone 25 lat.

W całej Polsce członków rad gmin, powiatów i sejmików wojewódzkich wybierzemy spośród 181 472 kandydatów. A w wyborach na wójta, burmistrza i prezydentów miast do wyboru jest 6965 kandydatów w całym kraju. Jak obliczyła Państwowa Komisja Wyborcza, wśród wszystkich osób ubiegających się o dostanie do samorządu 40% to kobiety. Średnia wieku wynosi 47 lat.

Każdy z tych kandydatów znajduje się na liście wyborczej jednego z komitetów wyborczych. W całej Polsce takich komitetów jest aż 9029. Większość z nich to lokalne komitety na wsiach i miastach, ale też do sejmików wojewódzkich. Wśród nich jest też 21 komitetów wyborczych partii politycznych oraz dwa koalicyjne komitety partii politycznych.

Po co są te samorządy?

Cel samorządu jest bardzo prosty. Z pomocą przychodzi publikacja Fundacji im. Stefana Batorego Samorząd terytorialny w pigułce. A celem samorządu jest zaspokajanie konkretnych potrzeb mieszkańców. Gmina odpowiada za wszystkie lokalne sprawy, a większe od gmin powiaty zarządzają usługami publicznymi, z którymi nie dałyby sobie rady same gminy. Chodzi np. zarządzanie szpitalami czy prowadzenie szkół średnich.

To od gminy czy miasta zależy, czy domy będą podłączone do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. W ich kompetencjach leży też komunikacja miejska. Nikt centralnie z Warszawy nie organizuje przetargów na nowe autobusy i nie ustala rozkładów jazdy. Nikt centralnie też nie zaplanuje linii tramwajowej na nowe osiedle i nie znajdzie na to pieniędzy. Robią to właśnie samorządy. Również od władz gminy zależy, czy będą budowane mieszkania socjalne i komunalne.

Od gminy zależy też wysokość opłat. Wśród nich można wymienić te za parkowanie w centrum miasta, wywóz śmieci czy opłatę od posiadania psa. Choć w tym ostatnim przypadku zdecydowana większość miast jej nie pobiera.

To od lokalnych władz zależy, czy na nowym osiedlu powstanie szkoła czy nie. Właśnie one mają ku temu odpowiednie narzędzia, jak plan zagospodarowania przestrzennego. Dzięki niemu wiadomo, co i gdzie można budować. Inną sprawą jest to, czy miasto taki plan posiada.

Od władz miasta zależy jak będzie nam się żyło na co dzień

To tylko kilka przykładów zadań samorządów, bo lista jest bardzo długa. Wszystkie kompetencje rad gminy oraz wójtów, burmistrzów czy prezydentów miast zapisano w Ustawie o samorządzie gminnym. Jednak najważniejsze w tym wszystkim jest to, że to od władz gminy, powiatu czy miasta zależy jak będzie nam się żyło na co dzień.

Autor publikacji Samorząd terytorialny w pigułce zwraca uwagę, że jakość usług komunalnych zależy przede wszystkim od polityki samorządu oraz… pieniędzy. Wielkość budżetu zależy od mieszkańców, bo to pieniądze z ich podatków trafiają do miejskiego budżetu. Na konto gminy ląduje 40% z PIT i około 7% z podatku od firm (CIT). Więc jak nietrudno się domyślić, im mieszkańców jest więcej, im wyższe podatki płacą, i w końcu im więcej działa firm, tym więcej wieś czy miasto ma pieniędzy do wydania na swoje cele.

W województwie wyznaczają kierunek

W takim razie czym zajmują się władze samorządowe województwa? Ich zadaniem jest wspieranie rozwoju całego regionu. To w jakim kierunku będzie się ono rozwijać i na co zostaną wydane pieniądze zależy od wybranych radnych. Sejmik województwa przyjmuje strategię rozwoju województwa oraz uchwala budżet. W kompetencjach sejmików jest m.in. decydowanie o zasadach przyznawania dotacji z budżetu. I to właśnie w województwach rozdziela się większość funduszy unijnych w Polsce.

Od lokalnych władz zależy funkcjonowanie miasta

To oznacza, że jeśli władze województwa nie przewidzą pieniędzy na projekty transportowe, to miasto może nie mieć wystarczająco dużo pieniędzy na budowę nowej linii tramwajowej.

Wybory samorządowe są niezwykle ważne, bo od nich zależy, jak będzie wyglądać codzienne życie w naszej okolicy. To takie bardzo przyziemne, ale ważne sprawy, jak budowa nowego boiska, parku czy szkoły. To od lokalnych władz zależy funkcjonowanie i wygląd miasta oraz to, czy na wolnej działce powstanie nowy kościół, hipermarket albo mieszkania. A to jakie będą to władze i jakie pomysły będą realizować, zależy od wyborców, czyli nas.

 

Przeczytaj też:

• Poznajmy się! Zuzanna Ogrodnik
• Ucz się na błędach
• Odważ się przekroczyć granice