Young Adult – z pamiętnika BookToka
Kiedyś nazywana literaturą dla młodzieży – obecnie coraz częściej nosi angielskie miano Young Adult. Czym jest ten gatunek literacki? Co ma do tego BookTok? Co jest w tym gatunku takiego, że Empik wprowadził nową kategorię do swoich sklepów?
Co trzecia osoba wśród co najmniej piętnastoletnich Polek i Polaków w ciągu ostatniego roku czytała co najmniej jedną książkę. – to pierwsze zdanie, jakie znajdziemy w komunikacie wstępnym najnowszego raportu Stanu czytelnictwa książek w Polsce w 2022 roku. Tylko przecież ta trwożąca tendencja jest powtarzana od lat. Strony w stylu „Nie jestem statystycznym Polakiem, lubię czytać” lub „Nie czytasz? Nie idę z Tobą do łóżka” mają się świetnie. Obserwuje je w sumie ok 800 tys. osób i wcale nie powstały wczoraj. To Polacy w końcu czytają czy nie? Gdzie w tym wszystkim jest młodzież?
Co mówią (a czego nie) tabele?
Wspomniany wyżej raport został sporządzony przez Bibliotekę Narodową, która zajmuje się tym regularnie od 1992 roku. W badaniu uwzględniono osoby powyżej 15 roku życia (w tej sytuacji nie stanowi to zbyt reprezentatywnej grupy, jeśli chodzi o badanie czytelnictwa wśród młodzieży. Młodzieżą określa się osoby w wieku od 11 do 19 lat, czyli wykluczono całkiem spore grono młodszych czytelników). Wzrost czytelnictwa podczas pandemii zdaje się być naturalnym zachowaniem, skoro wszyscy byli zamknięci w czterech ścianach, chociaż wciąż mniej pożądanym niż oglądanie filmów i/lub seriali, czy wyjście na spacer. Można by wymieniać statystki z tym związane bez końca, ale przede wszystkim warto zaznaczyć jedną rzecz. Młodzież czyta. I to nawet więcej niż kiedyś. W badaniach przeprowadzonych na grupie osób w wieku 15-18 lat jest widoczny wzrost czytelnictwa, mało tego – młodzi czytają prawie dwa razy więcej niż dorośli. To jak, dzieci tylko siedzą i klikają w “kąkuter” czy nie?
Młodzi ludzie czytają. I to nawet więcej niż kiedyś
W raporcie znajdziemy także najpoczytniejsze gatunki (królują tu romanse i thrillery). Tylko chciałabym się tu zatrzymać. Kategorie książek nie zostały zbyt przemyślane, szczególnie jeśli chcemy badać czytelnictwo u młodych osób. Czy atlasy, słowniki i akcydensy to naprawdę pierwszy wybór (nie tylko) młodych ludzi? Mam w głowie więcej pytań – dlaczego nie zostały uwzględnione mangi, komiksy lub nawet Wattpad? To już nie jest czytelnictwo? Do tego mam wątpliwości co do najpoczytniejszych autorów, ponieważ statystyki Biblioteki Narodowej są prawdopodobnie tworzone na podstawie rejestru wypożyczeń. W ten sposób lektury też zakrzywiają obraz – niech pierwszy rzuci kamieniem, kto z przyjemnością przeczytał wszystkie lektury. O ile w największą popularność Remigiusza Mroza w 2022 roku jestem w stanie uwierzyć, o tyle w szczerą miłość do Henryka Sienkiewicza (który znajduje się na drugim miejscu) i czytanie jego dzieł od deski do deski, już niekoniecznie.
Fenomen bookinfluencing’u
Jak trwoga to do wyszukiwarki internetowej. Nie wiesz co ugotować na obiad? Przeszukujesz strony z przepisami. Nie masz pomysłu co chcesz zacząć czytać? Wchodzisz na BookToka. BookTok to zrzeszenie moli książkowych na TikToku, gdzie w krótkich formach wideo ludzie przekazują swoje polecajki dotyczące literatury. Jest to zdecydowanie najpopularniejsze miejsce w Internecie (hasztag #booktokpolska ma 420 miliony wyświetleń), jeśli chce się zasięgnąć porady, chociaż BookTube czy Bookstagram (od platform YouTube i Instagram) nie odpuszczają. Tiktok jest miejscem do krótkich polecajek, gdzie można wybierać wśród tysięcy filmików o podobnej tematyce. Youtube zdecydowanie bardziej znany jest z dłuższych form, jak podsumowywanie przeczytanych książek w miesiącu, obszerne recenzje czy maratony czytania.
Niby wszystko dzieje się w Internecie, ale gdyby nie to zjawisko, to nie byłoby takiego zainteresowania literaturą wśród młodzieży. Mało tego, teraz wydawnictwa do promocji swoich książek używają haseł w stylu Hit TikToka! Polecane przez BookToka! Ten fenomen można uznać za odpowiedź na pytanie – jak dotrzeć do młodych czytelników i wspierać rozwój czytelnictwa? Przez internet! W końcu każdy z nas ma w kieszeni smartfona…
Za zainteresowanie się młodzieży książką odpowiada… TikTok!
Literatura Young Adult i New Adult
Rosnące czytelnictwo wśród młodzieży i młodych dorosłych doprowadziło do wytworzenia dwóch nowych, specyficznych gatunków literackich. YA to książki skierowane do odbiorców w wieku od 12 do około 18 lat. Główną cechą tego gatunku jest poruszanie w książkach problemów i doświadczeń nastolatków. Znajdziemy więc tutaj problematykę dojrzewania, pierwszych miłości i zauroczeń, rozwodów i innych problemów rodzinnych, ale coraz częściej również tematykę niepełnosprawności, problemów psychicznych, schorzeń ze spektrum (np. autyzm, ADHD) czy tematykę queerową (dotyczącą tożsamości płciowej i orientacji seksualnej).
Kolejnym gatunkiem jest New Adult, który skierowany do osób w wieku 18-30 lat, porusza te same problemy, a dodatkowo eksponuje okres usamodzielniania się i wyprowadzki z domu rodzinnego. Obie te kategorie biją rekordy popularności do tego stopnia, że Empik oprócz “literatury dla młodzieży”, wprowadził te dwa działy do swoich sklepów.
Brzmi wspaniale, ale… pułapki YA i NA
Niewątpliwie wybuch popularności YA i NA zawdzięczają wspomnianemu wcześniej BookTokowi. To twórcy z tego źródła zauważyli, że ciekawe książki można znaleźć również na Wattpadzie – popularnej platformie dla pisarzy amatorów. Dzięki możliwościom Wattpada każdy może opublikować opowiadanie, wiersz lub fanfiction – wystarczy założyć konto. Każdy też może przeczytać te opowiadania, a konto pozwala na zapisanie sobie ulubionych utworów do listy czytelniczej. To od użytkownika zależy czy będzie występował pod imieniem i nazwiskiem, czy zdecyduje się na bardziej anonimowy pseudonim. Przy każdym utworze widać też liczbę wyświetleń, a użytkownicy mogą komentować nawet pojedyncze akapity, dając twórcy feedback.
Wydawcy wręcz oszaleli na punkcie tego rozwiązania – zamiast czekać na to, aż autor nabierze odwagi i prześle swoje teksty, można go przecież szybko znaleźć! Wśród twórców odkrytych na Wattpadzie znaleźli się m.in. Natalia Walczewska, Aleksandra Ziętek czy Blair Holden. Brzmi wspaniale, ale rosnący popyt na tego typu utwory, spowodował spadek jakości wydawanych książek. Zwrócił na to uwagę… ten sam nurt twórców BookToka, który chwilę wcześniej zachęcał do czytania powieści z Wattpada. To, co najczęściej kuleje, to poprawność językowa i redakcja tych książek. Można czasem odnieść wrażenie, że wydawca nadużywa kombinacji przycisków CTRL+V.
Wattpad to popularna platforma dla pisarzy amatorów
Problematyczne jest również to, że bardzo często wydawnictwa nie przeglądają dokładnie książek pod kątem treści. Toksyczne związki w których pozostają bohaterowie, sceny seksu, często na bazie relacji: on – władca, ona – uległa, czy normalizowanie korzystania z używek typu narkotyki, to tylko niektóre przykłady treści zawartych w literaturze YA, które wzbudzają wątpliwości. Najlepszym dowodem na to może być fakt, że w gali Bestsellery Empiku 2022 w kategorii Young Adult, wygrała książka oznaczona jako…. 18+!
Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło
Owszem, literatura YA ma swoje zagrożenia, jednak ma również sporo plusów. To, co definitywnie jej zawdzięczamy, to wzrost czytelnictwa wśród młodzieży. Choć początkowo wyrósł bardzo silny trend gloryfikujący kupowanie nowych egzemplarzy książek, to obecnie pokolenie Z namawia do korzystania z bibliotek, które, jak już kiedyś wspominaliśmy w jednym z artykułów, są na bieżąco z nowinkami literackimi. Młodzież coraz częściej można zobaczyć z książką lub czytnikiem w ręku, a na słuchawkach, zamiast muzyki, można wyłapać audiobooki.
Młodzi ludzie w literaturze Young Adult odnajdują swoje problemy, w przeciwieństwie do lektur szkolnych. W końcu czy Sienkiewicz napisałby nastoletni romans o parze chłopaków? No to już macie odpowiedź czemu Heartstopper jest tak popularny. Zdecydowanym zjawiskiem na plus jest fakt, że platformy streamingowe zabrały się za adaptację serialowe niektórych tytułów. Książki z naklejką “dostępne na Netflix” są coraz popularniejsze. Tym samym Ci, którzy wolą obrazki ruchome od słowa pisanego, mogą z ciekawości zajrzeć do książki.
Młodzi ludzie w literaturze YA odnajdują swoje problemy
Popularyzacja podstawową zaletą literatury Young Adult
Powiedzmy sobie to dosadnie – literatura taka jak Young Adult ma za zadanie odpowiadać na potrzeby współczesnej młodzieży. Nie jest od edukowania. Dlatego też czasem mogą wśród niej zdarzyć się buble. Jednak jeżeli młodzi zaczną czytać, to znając ich krytyczne podejście do życia, bardzo szybko zaczną zadawać pytania. Od nich już tylko krok do edukacji i poszerzenia horyzontów.
Przeczytaj też:
Marta Włodarczyk-Rybacka - nauczycielka historii, archiwistka, bibliotekarka. W Hufcu ZHP Poznań – Wilda jest przewodniczącą Komisji Historycznej, ponadto działa w wielu komisjach zajmujących się pracą z bohaterem. Fanatyczka tego tematu. W wolnym czasie dusza artystyczna i książkoholiczka. Niepoprawna idealistka.
Julia Gierasimiuk - instruktorka szukająca miejsca, gdzie jeszcze jej nie ma, a gdzie mogłaby być. Studentka polonistyki zafascynowana mnóstwem rzeczy, ale zbyt podekscytowana nimi, by zdecydować się na tylko jedno. Lubi tylko czerwone dżemy.
