Sprawności na całe życie?
Sześciokąt z trójkątów albo cały rękaw kółek, czy może jednak pustki na prawym rękawie munduru? Niezależnie od tego, czy je przyszywamy, czy nie, umiejętności, które zdobywamy w harcerstwie, jest niezliczenie wiele.
Prawie 2 lata temu Zjazd ZHP zobowiązał Główną Kwaterę i Radę Naczelną do weryfikacji i aktualizacji instrumentów metodycznych. Wkrótce potem powołany został Zespół projektowy ds. reformy instrumentów metodycznych, zwany ZIM-em. Składa się on z kilkudziesięciu instruktorów, metodyków i specjalistów z całej Polski. Po ponad rocznej pracy jesteśmy już blisko przygotowania kompletnej propozycji odświeżonych instrumentów, którą będziemy konsultować już od sierpnia.
Często pojawia się opinia, że sprawności są nieatrakcyjne i nieaktualne
Badania, przeprowadzone w początkowej fazie pracy zespołu, potwierdziły to, co wielu z nas podejrzewało – w niektórych środowiskach sprawności nie są zdobywane w ogóle, a w innych prawie hurtowo; największą popularnością cieszą się te uznawane za najłatwiejsze, jak igiełka, kuchcik, plastyk czy łazik. Wiele osób (także w wieku harcerskim!) zdobywa sprawność trzy pióra. Często pojawia się opinia, że sprawności są nieatrakcyjne i nieaktualne – nic dziwnego, skoro wiele z nich tworzonych było przy okazji poprzedniej reformy, prawie dwie dekady temu.
Co się zmienia?
Przede wszystkim, konkretyzujemy cel. Sprawności mają kształtować konkretne umiejętności. Nie będzie więc już trzech piór czy szarej lilijki – nie znikną one całkowicie, ale znajdą się poza kanonem sprawności – w innych instrumentach, takich jak wyzwania i odznaki.
Sprawności zuchowe zmienią się nieznacznie – sposób zdobywania nie ulegnie zmianie, jedynie w opisie znajdzie się więcej wskazówek dla drużynowego, m.in. propozycje, które z punktów Prawa Zucha warto podkreślać podczas jej zdobywania oraz zadania dopasowane do poziomu zucha, wynikającego ze zdobywanej gwiazdki.
Każdy wędrownik będzie mógł zdobyć sprawność z czarną obwódką
W sprawnościach dla harcerzy, harcerzy starszych i wędrowników czeka nas nieco więcej zmian. Zaczynając od nazw – nie będzie już kuchcika, kucharza i kuchmistrza, zostanie tylko jedna nazwa, a poziom sprawności będzie reprezentowany liczbą gwiazdek – od 1 do 4. Ale sprawności 4-gwiazdkowe nie będą teraz nazywały się mistrzowskimi – owszem, będą przeznaczone głównie dla wędrowników i będą wymagały dość zaawansowanych umiejętności, ale poziom mistrzowski zostawiamy już uprawnieniom i certyfikatom. Teraz każdy wędrownik będzie mógł zdobyć sprawność z czarną obwódką, bez konieczności uczestnictwa w drogich kursach. Drugą ważną zmianą jest sposób zapisu – sprawność będzie zestawem konkretnych zadań do wykonania, a nie wymagań, które trudno zweryfikować. Będzie wykonał, zrobił, a nie umie i wie. Dodatkowo każda sprawność będzie zawierała ideę – krótki opis, co potrafi osoba ją posiadająca.
Obowiązkowe i hobby
Kolejną z nowości, którą wprowadzamy w propozycji, jest podział na sprawności obowiązkowe i hobbystyczne. Te drugie, podobnie jak spora część obecnych, będzie dotyczyła zainteresowań niekoniecznie harcerskich – sportu, plastyki, komputerów czy specjalności. Wszędzie, gdzie będzie to sensowne i możliwe, chcemy stworzyć sprawności wszystkich poziomów, od 1- do 4-gwiazdkowych, żeby zdobywając je, można było rzeczywiście rozwijać się w danej dziedzinie.
Żeby zdobyć stopień, będzie trzeba zdobyć określony zestaw sprawności
Sprawności obowiązkowe to chyba największa zmiana w systemie. Ich obowiązkowość polega na tym, że aby zdobyć stopień, będzie trzeba zdobyć określony zestaw sprawności. Nie będzie już wymagań na stopnie, które znamy z obecnego systemu. Stopień teraz będzie się składał z określonej liczby tropów, wyzwań, sprawności i ewentualnych zadań dodatkowych.
Sprawności, wybrane i układane przez nas jako obowiązkowe, kształtują umiejętności, które powinien posiadać każdy absolwent harcerstwa – takich sprawności jest 9 i zawierają w sobie umiejętności związanie z pierwszą pomocą, gotowaniem, obozownictwem, ekonomią, ekologią, zdrowym trybem życia, nowymi technologiami, zaradnością manualno-techniczną i tożsamością harcerską.
Według przygotowanej propozycji harcerze na pierwszy i drugi stopień zdobywaliby odpowiednio po 9 jedno- i dwugwiazdkowych sprawności. Harcerze starsi na trzeci stopień realizowaliby 4 wybrane sprawności na poziomie trzygwiazdkowym, a na czwarty stopień pozostałe 5. Wędrownicy, zdobywający stopień HO, wybieraliby tylko 3 z 9 obszarów, które chcą zrealizować na poziomie czwartej gwiazdki – te, w których chcą się specjalizować. Jeśli jednak ktoś zaczyna zdobywanie stopnia od HO, powinien pozostałe 6 obszarów uzupełnić do poziomu co najmniej trzygwiazdkowego. W zdobywaniu stopnia HR nie przewidujemy już sprawności, tylko zadanie mistrzowskie, czyli coś, co będzie ponad poziomem sprawności. To może być kurs, certyfikat, szkolenie – coś, co będzie przydatne Harcerzowi Rzeczypospolitej np. w życiu zawodowym.
Zadania na sprawności mają być krótkie, a ich samych niewiele
Zdajemy sobie sprawę, że na pierwszy rzut oka może wydawać się tego bardzo dużo. Jednak zadania na sprawności mają być krótkie, a ich samych niewiele. W końcu poza nimi do zdobycia będą też tropy i wyzwania.
Coś więcej?
Katalog sprawności hobbystycznych nie będzie zamknięty. Chcielibyśmy stworzyć platformę, do której można będzie dodawać sprawności, które po weryfikacji trafią do katalogu, by każdy mógł z nich korzystać.
Jesteśmy także w trakcie tworzenia czytelnych i atrakcyjnych kart na sprawności, które będzie można samodzielnie pobrać i wydrukować. Mamy nadzieję, że poprawi to prostotę zdobywania i dostępność sprawności i spowoduje, że harcerze chętnie będą zdobywali nowe umiejętności (i oznaczenia na mundurze).
Przeczytaj też:
Aleksandra Golecka - szefowa Zespołu Harcerskiego Wydziału Wsparcia Metodycznego i członkini Zespołu projektowego ds. reformy instrumentów metodycznych, instruktorka Chorągwi Gdańskiej, na co dzień mieszkająca w stolicy. W wolnych chwilach robi grafiki i jeździ na rolkach, a czasem, jak na wodniaka przystało, żegluje i pływa wpław.
