Kapitalne kapituły stopni wędrowniczych
Od dwóch lat trwają prace nad nowym Systemem Instrumentów Metodycznych. Opracowując zmienione zasady zdobywania stopni harcerskich, powrócił temat miejsca w systemie kapituł stopni wędrowniczych.
Zgodnie z zapisami regulaminu stopni kapituły można powołać do opieki nad zdobywaniem stopni wędrowniczych – czyli harcerza i harcerki Orlej oraz harcerza i harcerki Rzeczypospolitej. Kapituła otwiera, przeprowadza i ocenia próby na stopnie. Oczywiście formalne otwarcie i zamknięcie próby rozkazem jest w gestii drużynowego, ewentualnie innego przełożonego zdobywającego stopień, czyli komendanta szczepu bądź hufca.
Działalność samej kapituły i jej kompetencje są w regulaminie zarysowane dość pobieżnie. Bowiem o sposobie jej działania powinien decydować zespół wędrowniczy, który ją powołuje.
Po co nam właściwie kapituły?
Spotkaliście się z pytaniem, o co chodzi z tymi kapitułami i po co właściwie one wam (wędrownikom) są? Ja wiele razy. Zwykle zadawane przez osoby, które nie rozumieją specyfiki pracy drużyny wędrowniczej.
Skupienie w kapitule osób, które posiadają już stopień, zwiększa szansę na dobry poziom prób
A ta odmienność wyraża się przede wszystkim w demokratycznym dochodzeniu do wielu decyzji dotyczących życia drużyny. Stanowi to pewne obciążenie, bo demokratyczne podejmowanie decyzji niestety wymaga czasu (a ten szczególnie w dzisiejszych czasach jest cennym dobrem). Dlatego właśnie sprawnie działająca w drużynie kapituła jest ważna, bo odciąża pracę rady drużyny i drużynowego. Poza tym skupienie w kapitule osób, które posiadają już dany stopień, zwiększa szansę na dobry poziom prób i na to, że decyzje w sprawach stopni będą podejmowane przez kompetentne osoby.
Oczywiście kapituły stopni mają też swoje wady, typowe dla instytucji demokratycznych. Jest to przede wszystkim długi czas potrzebny do podjęcia decyzji (choćby dlatego, że trzeba zebrać kilka osób, zwykle w ekstra terminie, poza zwykłymi spotkaniami drużyny).
Z czym mamy kłopot?
Niestety od lat z tym samym. Kapituł w drużynach jest mało, bo nawet spełnienie wymogu tylko trzech osób posiadających ten nadawany stopień jest trudne dla wielu drużyn. W tej sytuacji albo zdobywanie odbywa się w oparciu o rady drużyn, które nie zawsze czują się kompetentne (bo ich członkowie są bez stopni wędrowniczych) lub przez kapituły hufcowe.
Hufcowe kapituły blokują powstawanie kapituł w drużynach i odrywają zdobywanie stopni od codziennej pracy drużyny wędrowniczej
Niestety takie hufcowe kapituły często uzurpują sobie prawo do bycia jedyną właściwą i słuszną kapitułą na terenie całego hufca. W ten sposób blokują powstawanie kapituł w drużynach i odrywają zdobywanie stopni od codziennej pracy drużyny wędrowniczej. Można zrozumieć powstawanie kapituł na poziomie hufca w przypadku stopnia harcerza/harcerki Rzeczypospolitej, bo osób z tym stopniem ze zrozumiałych powodów brakuje w drużynach (po zdobyciu stopnia HR, który jest ukoronowaniem drogi harcerskiej, większość wędrowników opuszcza ZHP). Natomiast w przypadku stopnia harcerza/harcerki Orlej działanie kapituł na poziomie hufca powinno być tylko doraźne.
W kapitułach hufcowych obserwujemy również czasami przerost ambicji ich członków. Mają oni wtedy tendencję do niepotrzebnego komplikowania procesu zdobywania stopnia, wymyślając skomplikowane procedury, wzorowane na KSI. Pamiętajmy jednak, że stopień harcerski jest dla wędrownika bodźcem do rozwoju w odróżnieniu od stopnia instruktorskiego, dającego jego posiadaczowi określone uprawnienia organizacyjne, a nawet państwowe.
Co zmienia nowy regulamin?
Odpowiedź jest prosta – właściwie nic. To znaczy nic w prawidłowo działających kapitułach. Stara się jednak ograniczyć narosłe przez lata patologie. Strzeżcie się więc – patokapituły!
Propozycję nowego regulamin stopni napisał Zespół Projektowy ds. Reformy Instrumentów Metodycznych, we współpracy z konsultantami i członkami Zespołu Wędrowniczego Wydziału Wsparcia Metodycznego GK ZHP. Ostatecznie do pilotażu uchwaliła go Główna Kwatera ZHP.
Drużyna w swojej konstytucji uchwala, kto jest organem właściwym do prowadzenia prób
Przede wszystkim zostało bardzo mocno podkreślone, kto decyduje o tym, gdzie i jak realizowane są próby na stopnie wędrownicze. Określono, że co do zasady próby na stopnie realizuje się w zespole wędrowniczym, w którym działa zdobywający stopień wędrownik (zwykle jest to drużyna wędrownicza). I to właśnie drużyna w swojej konstytucji uchwala, kto jest organem właściwym do prowadzenia prób: rada drużyny, wędrowniczy krąg rady czy właśnie kapituła.
Nowy regulamin dookreśla zadania kapituły. Na etapie otwierania jest to wsparcie wędrownika i opiekuna jego próby w jej przygotowaniu, a następnie zatwierdzanie jej programu. Przy zamykaniu próby kapituła jest miejscem, gdzie zdobywający przedstawia dorobek próby. Następnie kapituła podejmuje decyzję o zamknięciu próby i wnioskuje o nadanie stopnia. Nowy regulamin daje możliwość prowadzenia próby na stopnie wędrownicze również drużynowemu.
Szczegółowy tryb działania kapituły, a w tym zasady powoływania i odwoływania jej członków, są określane w konstytucji drużyny. Przy czym nowy regulamin, tak samo, jak dzisiaj, określa minimalny skład kapituły. Są to minimum 3 osoby, które wcześniej zdobyły stopień będący przedmiotem prowadzonej próby.
Jak już wcześniej pisałem, wyraźnie podkreślone zostało, że podstawowym miejscem działania kapituły jest drużyna. Natomiast, gdy w drużynie nie uda się powołać kapituły (np. z powodu zbyt małej liczby osób z odpowiednim stopniem), można utworzyć kapitułę stopni wędrowniczych na poziomie szczepu bądź hufca. Należy jednak pamiętać o tym, że kapituła stopni wędrowniczych działająca poza drużyną, jest organem pomocniczym dla drużyny i drużynowego. Decyzja o skorzystaniu z pomocy kapituły stopni wędrowniczych przy prowadzeniu prób na stopnie harcerskie, należy do drużyny. To oznacza, że drużyna może nie skorzystać z pomocy kapituły hufcowej i pomimo braku własnej kapituły prowadzić próby na stopnie za pomocą rady drużyny/wędrowniczego kręgu rady.
Zmiany polegają głównie na doprecyzowaniu pozycji kapituł w systemie metodycznym
Wyraźnie zostają uregulowane również kwestie członkostwa w kapitułach prowadzonych na poziomie hufca. Zwykle składają się one z instruktorów, jednak nie zostały one zaliczone do zespołów instruktorskich. Oznacza to, że funkcja jej członka nie staje się funkcją instruktorską w rozumieniu Statutu ZHP.
Podsumowując – w nowym systemie stopni mamy zasadniczo te same kapituły, które mamy obecnie. Zmiany polegają głównie na doprecyzowaniu pozycji kapituł w systemie metodycznym i ich roli w pracy drużyny.
Przeczytaj też:
Ryszard Polaszewski - harcmistrz, historyk, pedagog, grafik komputerowy, opowiadacz, miłośnik włóczęgi górskiej i kuchni wielkopolskiej. Wieloletni drużynowy 44 DW "Krzemień 66", założyciel Referatu Wędrowniczego Chorągwi Wielkopolskiej, szef Wydziału Wędrowniczego GK ZHP w latach 2001-2005, obecnie namiestnik wędrowniczy Hufca Gniezno.
