#dobrewybory w Związku Harcerstwa Polskiego

Jestem w Związku / A. Sawuła, A. Kurek / 12.09.2021

Chcemy, by wszystko, co związane z mechanizmami demokratycznymi w ZHP, było jaśniejsze i bardziej zrozumiałe, dlatego przygotowaliśmy cykl tekstów #dobrewybory. Dzięki tej wiedzy możesz zostać częścią zmian i mieć wpływ na to, jak będzie wyglądała przyszłość naszej organizacji.

Na czym polega demokracja w ZHP?

W statucie ZHP określono, że jest ono stowarzyszeniem patriotycznym, wychowuje młodych ludzi na prawych, aktywnych, zaradnych i odpowiedzialnych obywateli w duchu wartości zawartych w Prawie Harcerskim, posługując się metodą harcerską. Zapisano tam również, że jednym z naszych celów jest upowszechnianie i umacnianie w społeczeństwie przywiązania do wartości: wolności, prawdy, sprawiedliwości, demokracji, samorządności, równouprawnienia, tolerancji i przyjaźni.

Dlatego też aktywny udział w mechanizmach demokratycznych naszej organizacji, służy nie tylko współdecydowaniu o losach ZHP, ale też – poprzez uczenie w działaniu – przygotowuje nas do aktywnego udziału w życiu państwa, Unii Europejskiej, a także w ramach wspólnoty międzynarodowej. To świetna szkoła umiejętności niezbędnych do odpowiedzialnego angażowania się w podejmowanie decyzji, dotyczących naszego społeczeństwa.

Na poziomie hufców, osoby pełniące funkcje instruktorskie (drużynowi, przyboczni-instruktorzy, członkowie władz i niektórych zespołów) mogą same decydować o celach rozwoju swojego hufca, rozliczają i wybierają jego władze. Na poziomach chorągwi i ogólnozwiązkowym działamy poprzez delegatów, wybieranych bezpośrednio w hufcach.

Demokracja w ZHP to jednak nie tylko zjazdy i zbiórki – tak jak demokracja, to nie tylko wybory! To również partycypowanie w życiu społecznym na co dzień, poprzez m.in. angażowanie się w organizacje społeczne, branie udział w konsultacjach społecznych, referendach, budżetach i inicjatywach obywatelskich czy składanie wniosków, petycji itp.

W ZHP odbywa się corocznie wiele spotkań konsultacyjnych, mających na celu wypracowanie wspólnego stanowiska w konkretnych sprawach.

Dla przykładu, w ZHP odbywa się corocznie wiele spotkań konsultacyjnych, mających na celu wypracowanie wspólnego stanowiska w konkretnych sprawach. Grupa 50 instruktorów może wnosić projekty zmian Statutu ZHP. W trakcie kadencji mamy prawo do informacji o działaniach władz i naszych w niej reprezentantów. Funkcjonuje serwis http://dokumenty.zhp.pl/, gdzie można znaleźć każdą decyzję podjętą przez władze naczelne. Zjazdy ZHP są transmitowane w Internecie.

Udział w demokracji to także udział w debacie prowadzonej na konferencjach, w mediach harcerskich i społecznościowych.

Wreszcie, prawdziwą lekcją demokracji jest udział we władzach Związku na dowolnym poziomie. To tam ćwiczymy się w… polityce, rozumianej jako roztropna troska o dobro wspólne. Godzenie sprzecznych interesów, wykuwanie konsensusów, kształtowanie charakteru organizacji i rozwój idei harcerskiej to wyzwania, które czekają każdego członka komendy, komisji rewizyjnej, rady czy sądu harcerskiego. Udział we władzach poszerza perspektywę i powinien zmuszać do szukania najmniejszego wspólnego mianownika w gąszczu doświadczeń i potrzeb naszych instruktorów i instruktorek. To lekcja otwartości na inne poglądy i współpracy w stopniu, który trudno oddać w drużynie czy nawet szczepie.

W możliwie najprostszy sposób, chcemy wyjaśnić na czym polega Zjazd, jak do niego się dobrze przygotować oraz jakie władze wybiera i jakie kompetencje one posiadają.

Dlatego też, tak ważne jest, kogo wybieramy do władz centralnych na Zjeździe ZHP, gdyż to te osoby powinny możliwie najlepiej jednoczyć liczne i niejednokrotnie sprzeczne interesy harcerskich środowisk w całym ZHP, i być otwarte na czerpanie z ich różnorodności, jaka jest normalna przy tak dużej organizacji jak nasza. Zjazd ZHP to zarazem najbardziej zaawansowany, najliczniejszy i skomplikowany ze zjazdów m.in. ze względu na duże rozbudowanie władz centralnych. Dlatego też, w możliwie najprostszy sposób, chcemy wyjaśnić na czym polega, jak do niego się dobrze przygotować, oraz jakie władze wybiera i jakie kompetencje one posiadają.

Czym jest Zjazd ZHP?

Zjazd ZHP to najwyższa władza naszej organizacji. W tym roku składa się na niego 154 delegatów wybieranych na zbiórkach wyborczych hufców. Z “automatu”, na Zjeździe głos decydujący mają także członkowie Głównej Kwatery, Przewodniczący ZHP oraz komendanci chorągwi (dodatkowe 26 osób).

Zjazd Zwykły zwoływany jest raz na cztery lata, a Zjazdy Nadzwyczajne zwołuje się w konkretnym celu, np. zmian w statucie czy zmiany władz w trakcie kadencji. Na Zjazdach podejmuje się też najważniejsze decyzje, dotyczące m. in.: wartości wychowawczych (zapisanych w Prawie i Przyrzeczeniu Harcerskim, Prawie i Obietnicy Zucha, Zobowiązaniu Instruktorskim), struktury organizacji czy strategii rozwoju w kolejnych latach. Podsumowuje się też ubiegłą kadencję władz, wyciąga z niej wnioski na przyszłość i wybiera się kolejne władze na następny okres.

Czym jest zbiórka wyborcza?

Na zbiórce wyborczej hufce wybierają swoich delegatów na Zjazd ZHP. Mogą też przyjmować uchwały, wyrażające stanowiska w sprawie, na której zależy danemu środowisku. Zbiórka może być zwołana w hufcu lub rejonie hufców, ponieważ należy trzymać się zasady “1 delegat na 600 członków ZHP”. O podziale na rejony decyduje komendant chorągwi, po zasięgnięciu opinii komendantów hufców. Dopóki trwa epidemia, zbiórki mogą odbywać się online. Zbiórki odbywają się mniej więcej na trzy miesiące przed zjazdem. Dokładny termin ustala komendant hufca (zbiórka jednego hufca) lub komenda chorągwi (zbiórka rejonu hufców). 

Jakie są prawa wyborcze i kto je ma?

Rozróżniamy dwa rodzaje praw wyborczych: czynne (możliwość głosowania) i bierne (możliwość bycia wybranym do władz lub na delegata). Czynne prawo wyborcze mają członkowie ZHP, pełniący funkcję instruktorską, którzy opłacili podstawową składkę członkowską. Czynne prawo wyborcze na zjazdach hufców mają również członkowie ZHP, będący instruktorami, którzy pełnią funkcję przybocznego w drużynie bądź gromadzie (pkt. 1, § 37 Statutu ZHP). Bierne prawo wyborcze mają instruktorzy, którzy opłacili podstawową składkę członkowską oraz mają zaliczoną służbę instruktorską. Ale nie wszyscy! Przykładowo, skarbnikiem nie musi być instruktor. Szczegóły zawiera pkt. 2, § 37 Statutu ZHP.

Wędrownicy lub przyboczni bez stopnia instruktorskiego też mogą przyjść na zjazd lub zbiórkę wyborczą.

Uwaga: udział w zjazdach nie jest ograniczony do osób z prawami wyborczymi. Wędrownicy lub przyboczni bez stopnia instruktorskiego też mogą przyjść na zjazd lub zbiórkę wyborczą, by posłuchać dyskusji, a czasem i zabrać w niej głos jako gość. To świetna okazja do poznania tych form partycypacji w praktyce i przygotowania się na przyszłość do kolejnych zjazdów, czy zainspirowania się do pracy z demokracją, np. w swojej drużynie wędrowniczej czy szczepie. Sprawy te należy jednak ustalić w przyjmowanym na początku regulaminie zjazdu bądź zbiórki.

Kim jest delegat na Zjazd ZHP, jakie są jego obowiązki i prawa?

Delegaci to nasi reprezentanci na Zjeździe. Wybieramy ich na zbiórkach wyborczych jednego lub kilku hufców. Jeden delegat na Zjazd ZHP przypada na każde mniej więcej 600 członków ZHP (pkt. 41 Ordynacji wyborczej ZHP). Delegat reprezentuje swoje środowisko, dlatego też powinien przygotować się do Zjazdu i zebrać głosy oraz wnioski ze swojego regionu, a także, w oparciu o nie, brać udział w dyskusjach na sali i głosowaniach. Sprawy ważkie, w których w organizacji panują różne opinie, powinny być wcześniej przedyskutowane z własnym środowiskiem. Cennym narzędziem jest zajmowanie przez uczestników zbiórki wyborczej oficjalnego stanowiska, wyrażonego uchwałą, dzięki której delegat będzie w stanie przekazać wspólne zdanie lokalnej wspólnoty pozostałym delegatom. Przygotowanie się do Zjazdu polega na zapoznaniu się z dokumentami:

• regulaminem Zjazdu,
• porządkiem obrad,
• projektami uchwał,
• sprawozdaniami ustępujących władz,
• pozostałymi materiałami zjazdowymi.

Oprócz tego, to także branie udziału w spotkaniach poprzedzających Zjazd. Sam Zjazd jest bardzo intensywny i nie będzie na nim czasu na czytanie uchwał!

Aktywny udział w dyskusjach i głosowaniach to sedno Zjazdu.

Aktywny udział w dyskusjach i głosowaniach to sedno Zjazdu, moment wykuwania się ostatecznych decyzji, konsensusów czy kompromisów. W dyskusjach mogą się pojawić argumenty, z którymi wcześniej się nie zetknęliśmy – delegat musi się wtedy kierować swą mądrością i doświadczeniem, i ocenić, czy są one na tyle ważkie, że uzasadniają zmianę wypracowanego wstępnie ze środowiskiem stanowiska.

Delegat ma prawo wnosić projekty uchwał, pracować w Prezydium Zjazdu lub jednej z komisji np. uchwał i wniosków czy skrutacyjnej. Wygląda to bardzo podobnie, jak na zjeździe hufca. Mandat delegata ważny jest cztery lata – do kolejnego Zjazdu Zwykłego. Delegat bierze udział w każdym zwołanym dodatkowo Zjeździe Nadzwyczajnym. Uwaga: mandat delegata wygasa, jeśli nie opłaci się składki członkowskiej! I niestety, automatyczne przywrócenie członkostwa po szybkim opłaceniu zaległej składki, nie naprawia tego faktu.

To pierwszy tekst z serii #dobrewybory w ZHP. Aby lepiej zrozumieć mechanizmy demokratyczne, warto poznać też kompetencje wybieranych władz, o czym napiszemy w kolejnym artykule.  Zapraszamy też do śledzenia naszej strony, gdzie można znaleźć wszystkie informacje na ten temat, a przede wszystkim, do uczestniczenia w najbliższych zbiórkach wyborczych!

Przeczytaj też:

• Dokąd Annette prowadzi mnie 
• Dodamy coś od siebie
• Pobierz aplikację Na Tropie