Kraj, którego nie było
W 1913 roku Robert Baden–Powell zorganizował Zlot Skautów z całego świata w angielskiej miejscowości Birmingham. Co ważne, pojawiła się tam również grupa 56 osób z… terenów państw zaborczych!
Przedstawiła się, jako oficjalna polska reprezentacja, a na jej czele stał Andrzej Małkowski. Jakie znaczenie dla rodzącego się polskiego harcerstwa miał tamten zlot? Jak nasza reprezentacja się zaprezentowała? I jakie wymagania stawiał wobec swoich wychowanków angielski skauting, oczami Andrzeja Małkowskiego?
Myśl o zjednoczeniu drużyn harcerskich ziści się w 1918 roku
Małkowski swe wspomnienia ze zlotu spisał w książce Jak skauci pracują, która szybko stała się bardzo popularna wśród polskich działaczy harcerskich. Na zlocie tym każda z reprezentacji miała okazję zaprezentować swoje osiągnięcia w dziedzinie wyrobienia skautowego, a także poznać zwyczaje i osiągnięcia innych krajów. Pomimo tego, iż polska drużyna zebrała się dosyć spontanicznie do wyjazdu i nie była zbyt dobrze przygotowana (co wynikało z rozdzielenia jej członków pośród 3 zaborów), udało jej się zaprezentować nadzwyczaj dobrze. Uzyskała nawet pochwałę w obecności brytyjskiej rodziny królewskiej. Małkowski wykorzystuje ten sukces, aby mówić o skomplikowanej sytuacji swojego kraju, co ma niewymierne znaczenie międzynarodowe. Reprezentacja Polski zostaje również uznana za jedną organizację skautową, a myśl o zjednoczeniu drużyn harcerskich ziści się w 1918 roku. Na polskim obozowisku zamiast flag 3 zaborców, wywieszono również jedną, wspólną Polską flagę. Z patriotycznego punktu widzenia, zlot w Birmingham miał niebagatelne znaczenie i podniósł rangę polskich skautów na arenie międzynarodowej.
Inspiracja dla twórcy harcerstwa
Jeśli zaś chodzi o podejście Małkowskiego do idei badenpowellowskiej, instruktor ten jest nią zachwycony. Zauważa, co prawda pewne mankamenty, ale zdaje się je trochę zbywać i nie przykładać do nich większej wagi. Małkowski zaleca, aby zanim rozpocznie się tworzenie narodowych wersji skautingu, wprowadzić go w stosunku 1 do 1 na wzór angielski. Wydaje się to mało logicznym rozwiązaniem, biorąc pod uwagę różnice pomiędzy krajami. Brakuje jakiejś refleksji nad postacią Naczelnego Skauta Świata, podobnie jak u autora Wilka, który nigdy nie śpi.
Harcerze bardzo szybko musieli włączyć się w walkę narodowo-wyzwoleńczą
Zlot staje się jednak niesamowitą inspiracją dla Małkowskiego. Wielka wystawa prezentująca zarówno osiągnięcia skautów, jak i ich wyroby, jest pretekstem do dokonania dokładnego opisu sprawności skautowych, wraz z ich zadaniami i wymaganiami. Jest ich łącznie 52 i zostały pogrupowane w kategorie tematyczne. Znajdziemy tam np. sprawności ratownicze, pisarskie, ale również takie, jak hydraulik, czy garbarz. Duży nacisk kładziony jest w tym wypadku na umiejętności praktyczne, co wynika z faktu, iż mnóstwo skautów angielskich w ówczesnym czasie to pracownicy, którzy ukończyli, co najwyżej szkołę podstawową. Baden–Powell tworząc zestaw sprawności, doszedł więc do wniosku, że nie wszyscy ukończą uniwersytety – niech, więc wykonują to, co potrafią, jak najlepiej. Małkowskiemu niezwykle podoba się ta idea, sprawności również pragnie przenieść 1:1 na grunt polski. To, co warto odnotować to fakt, iż wymagania na sprawności są niezwykle wysokie i wymagają dużej pracy skauta, który pragnie daną sprawność zdobyć. W gruncie rzeczy, harcerstwo, jak i skauting ma przygotowywać do dorosłego życia, a sprawności mogą tylko sprawić, że zrobi to lepiej.
Organizacja wychowująca świadomych obywateli
Zlot skautowy z 1913 roku wskazywał na ogromny potencjał dla rozwoju myśli harcerskiej na ziemiach polskich. Zdobyte doświadczenie uczestnicy wykorzystali w praktycznej pracy ze swoimi wychowankami. W listopadzie 1918 roku doszło do zjazdu w Lublinie, podczas którego z organizacji skautowych 3 zaborów, powstał Związek Harcerstwa Polskiego. Jednak niedługo dane było harcerzom pracować nad nowo powstałą organizacją. Bardzo szybko musieli włączyć się w walkę narodowo-wyzwoleńczą – brali udział w powstaniu wielkopolskim, powstaniach śląskich, wojnie polsko-bolszewickiej, czy obronie Lwowa. Poświęcenie młodych skautów i harcerzy nie poszło na marne – nie tylko przyczynili się do powstania niepodległej ojczyzny, ale również zostali w odpowiedni sposób wyróżnieni. Gen. Haller, Rozkazem Nr 184 z 15 listopada 1919 r. zezwolił na noszenie krzyża harcerskiego na mundurze wojskowym. Po dzień dzisiejszy jest to jedyna odznaka niewojskowa, którą mundurowi mają prawo nosić.
W wolnej i niepodległej Polsce, harcerze i harcerki zajęli się głównymi problemami organizacji, jak m.in. braki kadrowe wynikające ze strat wojennych, czy pierwsze podziały wynikające z różnego spojrzenia na kwestie realizacji myśli Baden-Powella. W pierwszej kolejności władze związku postanowiły skupić się na pracy z kadrą. Wprowadzono stopnie podharcmistrza i harcmistrza, a także honorowy stopień Harcmistrza RP, oznaczany białą podkładką. Olga Małkowska uruchomiła szkołę instruktorską w Cisowym Dworku w Sromowcach Wyżnych. Ujednolicono wymagania na stopnie harcerskie, stworzono wymagania dla drużyn harcerskich i ich kwalifikacji. Wszyscy włączyli się w tworzenie nowej, silnej organizacji, mającej wychowywać młodych ludzi na świadomych, zaangażowanych obywateli.
Artykuł powstał na podstawie lektury książki Andrzeja Małkowskiego „Jak skauci pracują”. Śródtytuły pochodzą od redakcji.
Przeczytaj też:
Marta Włodarczyk-Rybacka - nauczycielka historii, archiwistka, muzealniczka. W Hufcu ZHP Poznań - Wilda jest przewodniczącą Komisji Historycznej, ponadto działa w wielu komisjach zajmujących się pracą z bohaterem. Fanatyczka tego tematu. W wolnym czasie dusza artystyczna i książkoholiczka. Niepoprawna idealistka.
