Jak dostać Nobla?
Skąd wzięła się Nagroda Nobla, jak wygląda ceremonia wręczania nagród oraz ile pieniędzy otrzymują nobliści? Co musi się stać, by dostać nagrodę w dziedzinie literatury?
Każdego roku, 10 grudnia, odbywa się tzw. Nobeldagen, czyli dzień wręczania Nagrody Nobla jej laureatom. Te, przyznawane przez szwedzkie komitety, wręcza król Szwecji Karol XVI Gustaw w sztokholmskim Konserthus, czyli filharmonii. W tym roku wysokość nagrody to 10 milionów koron szwedzkich, co daje niecałe 4,5 miliona złotych.
Ostatnia wola
Świadomość zniszczenia czegoś w sekundę miała zatrzymać stojące naprzeciw siebie wrogie armie
Przyszedł na świat 137 lat temu, zanim ukończył pełnoletność potrafił biegle mówić w pięciu językach – dziś znamy go głównie jako wynalazcę dynamitu i kojarzymy z prestiżową nagrodą. Mało kto wie, że Alfred Nobel w trakcie swojego życia pracował nie tylko nad rozwojem technologii materiałów wybuchowych, lecz także starał się stworzyć sztuczny jedwab, czy syntetyczną skórę oraz gumę. Do swojej śmierci zarejestrował 355 patentów. Wynalezienie dynamitu miało być ukłonem w stronę pokoju – według Nobla świadomość, że można zniszczyć coś w sekundę, miała zatrzymać stojące naprzeciw siebie wrogie armie. Jednak nie do końca tak było – dynamit stał się narzędziem niosącym zniszczenie.
W 1900 roku powstała Fundacja Nobla, która zgodnie z ostatnim życzeniem wynalazcy, rozporządza pozostawionym po nim majątkiem i administruje ustanowioną nagrodą w dziedzinie fizyki, chemii, medycyny lub fizjologii, literatury oraz pracy na rzecz pokoju. W 1968 ustanowiono również nagrodę w dziedzinie ekonomii.
10 grudnia w Sztokholmie
W rocznicę śmierci Alfreda Nobla odbywa się ceremonia przyznania nagród laureatom każdej dziedziny. Pokojowa Nagroda Nobla wręczana jest w ratuszu w Oslo, natomiast pozostałe – w Sztokholmie, z udziałem szwedzkiej rodziny królewskiej. Każdy laureat otrzymuje z rąk króla ręcznie malowany dyplom, medal oraz nagrodę pieniężną.
Wieczorem w sztokholmskim ratuszu ma miejsce wystawny bankiet, podczas którego każdy laureat wygłasza przemowę – nierzadko pełną poczucia humoru. Laureaci biorą udział w uczcie przygotowanej przez doświadczonych kucharzy, której menu do ostatniej chwili jest tajemnicą. Sala udekorowana jest kwiatami przywiezionymi z włoskiego miasteczka San Remo, w którym zmarł Nobel. Po uczcie przewidziane są tańce w tzw. Złotej Sali.
Oglądanie ceremonii oraz bankietu, który jest transmitowany w telewizji, to rytuał wielu Szwedów i okazja do świętowania w gronie rodziny lub znajomych.
Nobel w dziedzinie literatury
Rok temu, nasze oczy zwrócone były w stronę Sztokholmu, ponieważ nagrodę za wyobraźnię narracyjną, która z encyklopedyczną pasją prezentuje przekraczanie granic jako formę życia odebrała Olga Tokarczuk. 7 grudnia, przed właściwą ceremonią, wygłosiła wykład noblowski Czuły narrator w Akademii Szwedzkiej, która przyznaje nagrodę w dziedzinie literatury.
Zastanawialiście się, co musiało się wydarzyć, by polska pisarka w ogóle się tam znalazła?
Koperty z całego świata
Już miesiąc po przyznaniu Nagrody Nobla zaczną spływać listy z nominacjami na kolejny rok
Procedury wyłaniające kandydatów zaczynają się tak naprawdę rok wcześniej. Zazwyczaj w pierwszy czwartek października o godzinie 13:00, tłumy przedstawicieli prasowych czekają pod drzwiami, zza których wyjdzie sekretarz Akademii Szwedzkiej i przedstawi tegorocznego laureata lub laureatkę. Już w następnym miesiącu do tej instytucji zaczną spływać listy z nominacjami na kolejny rok. Można je przesyłać jedynie listownie – otwierane są tylko koperty, nie paczki. Nie można upublicznić, kogo się nominuje – tym bardziej nie można nominować samego siebie.
Osoby uprawnione do zgłaszania kandydatów to członkowie Akademii Szwedzkiej oraz innych instytucji, profesorowie uniwersyteccy związani z literaturą, poprzedni laureaci oraz przewodniczący państwowych organizacji literackich. Na wysłanie listu jest czas do końca stycznia, następnie przez kilka miesięcy pracuje się nad tym, by z ok. 200 zaproponowanych nazwisk, stworzyć listę składającą się 15–20. W maju lista musi zostać skrócona tylko do 5 nazwisk. Okres lata to czas na zapoznanie się z dziełami tych kandydatów. We wrześniu odbywa się konferencja członków Akademii Szwedzkiej, na której dochodzi do głosowania – przyszły laureat musi uzyskać ponad 50% poparcia. Przez 50 lat informacja o tym, jakie inne nazwiska znajdowały się na liście, pozostaje tajna dla osób postronnych.
Do 2020 roku, Fundacja Nobla wręczyła nagrodę w sześciu kategoriach 930 osobom i 25 organizacjom z całego świata.
Przeczytaj też:
Anna Mroczek - drużynowa wędrownicza i członkini Referatu Wędrowniczego Chorągwi Krakowskiej. Absolwentka filologii szwedzkiej, która teraz stara się odnaleźć w nowej dziedzinie: logopedii. Miłośniczka dalekiej Północy, dobrych reportaży i podróży.
