Zmiany w instrumentach metodycznych

Instruktorski Trop / Radosław Rosiejka / 09.06.2019

Przechodzimy do następnego etapu prac nad systemem instrumentów metodycznych. W wakacje Zespół Projektowy ds. reformy instrumentów metodycznych (ZIM) rozpoczyna szerokie konsultacje wypracowanych propozycji. Co zobaczą instruktorzy ZHP?

Zanim jednak przejdziemy do konkretnych propozycji przypomnijmy, że instrumenty metodyczne mają wspierać wszechstronny rozwój zuchów, harcerzy, harcerzy starszych i wędrowników. Prace w ZIM od początku zakładały bardziej równomierne stymulowanie sfer intelektualnej, emocjonalnej, duchowej, społecznej i fizycznej.

Instrumenty metodyczne u harcerzy czy wędrowników mają budować zdolność do korzystania z posiadanych umiejętności, wiedzy i wykształconych postaw w odpowiednich sytuacjach życiowych. Mają one też budować poczucie własnej wartości i sprawczości oraz uczyć tworzenia wspólnoty celu.

Najważniejszą zmianą będzie ogólne postrzeganie stopni, sprawności czy instrumentów zespołowych.

Jak to wszystko powinno zostać osiągnięte? Najważniejszą zmianą będzie ogólne postrzeganie stopni, sprawności czy instrumentów zespołowych. Proponowane zmiany zakładają, że stopnie harcerskie oraz gwiazdki zuchowe będą ściślej powiązane z innymi instrumentami metodycznymi. Oznacza to, że aby mieć określony stopień trzeba będzie zdobyć sprawności, wykonać zadanie w małej grupie oraz sprostać wyzwaniu. Wszystko po to, żeby poszczególne instrumenty metodyczne się uzupełniały i wzajemnie wzmacniały. W tym modelu stopnie niejako robią się same, choć jest to bardzo duże uproszczenie.

W proponowanym systemie instrumentów metodycznych istnieją:

•    Sprawności, których posiadanie jest potwierdzeniem konkretnych umiejętności;
•    Wyzwania, którym sprostanie jest dowodem sukcesu pracy nad sobą samym;
•    Zadanie w małej grupie, które roboczo nazwano tropem, będące okazją do pracy w grupie rówieśniczej oraz pełnienia służby;
•    Stopnie, których zdobycie będzie uzależnione od zdobycia określonej liczby sprawności, wyzwań i tropów;
•    Próba harcerza – przygotowanie do złożenia Przyrzeczenia Harcerskiego dla osób wstępujących do ZHP w wieku harcerskim, starszoharcerskim i wędrowniczym.

Poza wymienionymi instrumentami metodycznymi, jeśli zabraknie którejś z pożądanych postaw albo elementu przygody, natury lub służby, w próbie na stopień mogą pojawić się także zadania uzupełniające (nie więcej niż trzy).

W każdej metodyce zmieniać się będzie tylko poziom trudności

Co ważne, we wszystkich metodykach instrumenty metodyczne będą nazywać się niemal tak samo (np. zuchy zamiast stopni mają gwiazdki zuchowe). Również w każdej metodyce sprawności, wyzwania, zadania w małej grupie i stopnie mają ten sam cel, tylko zmieniać się będzie poziom trudności.

Stopnie i gwiazdki

Trzonem nowego systemu instrumentów metodycznych będą stopnie harcerskie i gwiazdki zuchowe. To one pokazują rozwój harcerza w procesie wychowawczym. W czasie prac ZIM-u zaproponowano, aby zdobywanie stopni było powiązane ze zdobywaniem sprawności, wyzwań i tropów. Wymaganiami na stopień będzie realizacja pozostałych instrumentów metodycznych.

Tak jak teraz, stopnie będą miały swoją ideę, do której ma dążyć zuch, harcerz czy wędrownik. Jednak idea stopnia będzie opisana obszerniej niż dotychczas. To na jej podstawie mają być dobierane poszczególne zadania, czyli sprawności, wyzwania i trop.

Będziemy kładli duży nacisk na pracę z ideą próby

W nowym systemie będziemy kładli duży nacisk na pracę z ideą próby, nie tylko na otwarciu i zamknięciu próby, ale też w trakcie trwania całej próby. Jeśli okaże się, że wybrane na początku zadania nie odpowiadają potrzebom wędrowników, będzie można je zmienić w trakcie próby – wyjaśnia phm. Karolina Kornas z grupy zajmującej się stopniami i gwiazdkami.

Sprawności

Zmiany dotyczą również samych sprawności. W ZIM powstała koncepcja, by sprawności podzielić na dwie części – obowiązkowe i hobbystyczne. Wśród sprawności obowiązkowych znajdziemy te kształtujące podstawowe umiejętności, które powinien zdobyć każdy absolwent harcerstwa jak pierwsza pomoc, kompetencje ekonomiczne, ogólna sprawność fizyczna, orientacja w każdym terenie, zaradność techniczno-manualna, obozownictwo i świadomość ekologiczna, nowe technologie oraz tożsamość harcerska.

Ze sprawności, które nazwano roboczo hobbystycznymi, każdy będzie mógł wybrać to, co interesuje go najbardziej i rozwijać się w danej dziedzinie – sporcie, plastyce, nauce czy językach. Katalog tych sprawności nie będzie zamknięty, a na podstawie zaproponowanego schematu będzie można tworzyć własne sprawności, które po weryfikacji będą mogły wejść do „kanonu” i być dostępne dla wszystkich chętnych – wyjaśnia zajmująca się w ZIM sprawnościami phm. Aleksandra Golecka.

Każda sprawność to mała nagroda i kamień milowy na drodze do zdobycia stopnia

Na każdy stopień będzie należało zdobyć określoną liczbę sprawności. Na młodzika/ochotniczkę trzeba będzie zdobyć wszystkie sprawności obowiązkowe pierwszego stopnia i dwie dowolne hobbystyczne. Na kolejny stopień do zdobycia będą wszystkie obowiązkowe drugiego stopnia oraz ponownie dwie dowolne sprawności hobbystyczne. Harcerze starsi będą zdobywać po połowie obowiązkowych sprawności na każdy stopień i kilka hobbystycznych. Na HO trzeba będzie zdobyć 3 dowolne sprawności na poziomie mistrzowskim, a w przypadku HR padł pomysł, aby wędrownicy zdobywali odznaki, certyfikaty lub wykonywali zadania ponad poziom mistrzowski.

Każda sprawność to mała nagroda i kamień milowy na drodze do zdobycia stopnia. Na tę chwilę zespół jest w trakcie dopracowywania koncepcji, ale docelowo chcemy by system był przejrzysty i łatwy do zrozumienia nawet dla najmłodszych harcerzy – stwierdza również Aleksandra Golecka.

Wyzwania

Realizacja wyzwań ma wspierać rozwój duchowy i emocjonalny, ale również skłaniać do pracy nad siłą woli

Wyzwania mają być nowym instrumentem metodycznym. Jak sama nazwa wskazuje, będą one stawiać w nowej sytuacji, która wymaga wysiłku lub poświęcenia i nie jest pewne, czy wyzwanie zakończy się powodzeniem. Ich realizacja ma wspierać rozwój duchowy i emocjonalny, ale również skłaniać nas do pracy nad siłą woli. To o tyle nowość, że podczas prac ZIM pomyślano o instrumencie metodycznym, który posłuży do pracy w obszarach wcześniej zaniedbywanych.

Zgodnie z propozycją grupy pracującej nad wyzwaniami, będzie istniała pewna ich pula, ale jeśli nic w niej nie znajdziemy dla siebie, będziemy mogli wymyślić swoje własne wyzwanie. Katalog wyzwań ma być pomocą dla drużynowego, zarówno na poziomie gromady zuchowej, jak i drużyny harcerskiej.. W przypadku harcerzy starszych i wędrowników, będą oni sami wybierać wyzwanie, jakie chcą zrealizować lub wymyślić własne kształtujące jedną z pożądanych w ZHP postaw.

Tropy

Tropy będą rozwijać kompetencje społeczne, a także zawierać służbę na rzecz społeczności lokalnej

Tropy (nazwa robocza) również będą nowym instrumentem metodycznym. W przeciwieństwie do sprawności i wyzwań ten instrument metodyczny będzie wymagał pracy w małej grupie. Dzięki temu będzie rozwijać kompetencje społeczne, a także zawierać służbę na rzecz społeczności lokalnej. Dla wędrowników nie będzie to nowością, ponieważ obecnie mogą zdobywać znaki służb. Jednak w przypadku nowego instrumentu metodycznego zakres tematyczny ulegnie.

Wierzymy, że dzięki tropom harcerz, którzy przejdzie przez wszystkie metodyki, po wyjściu z drużyny wędrowniczej, będzie aktywnym członkiem wspólnot, do których należy. Oprócz tego będzie też otwarty na otaczający go świat i będzie chciał z niego ciągle czerpać wiedzę oraz nowe doświadczenia współpracując z innymi osobami w jego otoczeniu – wyjaśnia zajmujący się tropami phm. Jakub Lasek.

Będą one podzielone na kilka kategorii dotyczących przyrody i ekologii (Natura); zdrowego stylu życia i sportu (Człowiek); rozwoju społeczeństwa (Inicjatywa); rozwoju zawodowego, gospodarczego i ekonomicznego (Zaradność); tematyki działań antydyskryminacyjnych, wzmacniania więzi międzypokoleniowych i międzynarodowych (Braterstwo); tematyki nauki i odkrywania świata (Odkrywanie); patriotyzmu, tożsamości, pamięci, turystyki i kultury (Ojczyzna).

Baza tropów będzie zawsze aktualna i będzie odpowiadać na potrzeby

Lista tropów dla każdej metodyki będzie otwarta. Wierzymy, że uda się stworzyć portal o systemie instrumentów metodycznych, dzięki któremu drużynowy będzie mógł dodać swój autorski trop. To spowoduje, że baza tropów będzie zawsze aktualna i będzie odpowiadać na potrzeby – dodaje Jakub Lasek.

Co dalej z propozycjami zmian?

Poprosiliśmy o komentarz dotyczący najbliższych działań w ramach prac nad instrumentami metodycznymi szefową ZIM hm. Lucynę Czechowską:

W pierwszy weekend czerwca odbyły się pierwsze konsultacje powstałej koncepcji w gronie uczestników Zbiórki Pracy z Kadrą oraz Ogólnopolskiej Zbiórki Referatów Metodycznych (około 40 osób). Przeprowadzona gra terenowa i dyskusje w grupach metodycznych pozwoliły nam zdiagnozować pomysły, które zyskały aprobatę, ale także te które w pierwszym odruchu wywołały niechęć lub niezrozumienie. Szczególnie tym drugim instruktorzy ZIM poświęcą w najbliższym czasie szczególną uwagę. Co ważne, spotkanie w Perkozie zaowocowało także wnioskami odnośnie tego jak komunikować zmiany i ich powody.

Zakończeniem konsultacji wewnątrz ZHP będzie m.in. konferencja metodyczna przy okazji Wędrowniczej Watry

Kolejnym akordem prowadzonych konsultacji będzie VI Zlot Kadry ZHP, na którym tematyka ta zostanie poruszona wśród uczestników Obozu Drużynowych (ponad 130 osób) oraz kursów metodyków hufcowych (w sumie około 70 osób). Zapewne jeszcze w wakacje lub bezpośrednio po ich zakończeniu uruchomione zostaną także konsultacje w formie elektronicznej. Zakończeniem konsultacji wewnątrz ZHP będą cztery konferencje metodyczne. Pierwsza z nich – wędrownicza – odbędzie się przy okazji Wędrowniczej Watry 31 sierpnia 2019 roku. Trzy kolejne odbędą się w jednym miejscu i czasie (18-19 października 2019 roku), ale z osobnym programem dla metodyków zuchowych, harcerskich i starszoharcerskich.

Wypracowane rozwiązania zostaną poddane wnikliwej analizie zewnętrznych ekspertów

Poza konsultacjami z instruktorami ZHP wypracowane rozwiązania zostaną poddane wnikliwej analizie zewnętrznych ekspertów w ramach projektu realizowanego w partnerstwie z Akademią Pedagogiki Specjalnej. Doktorzy pedagogiki lub psychologii poprowadzą dla instruktorów ZIM cykl specjalistycznych szkoleń, a także zrecenzują stworzony materiał.

Na razie wszystko wskazuje na to, że na przełomie 2019 i 2020 roku uruchomiony zostanie pilotaż, aby w praktyce działania gromad i drużyn ocenić funkcjonowanie nowej odsłony instrumentów metodycznych.

W Na Tropie planujemy w najbliższych tygodniach opublikować artykuły dotyczące konkretnych instrumentów metodycznych, aby przybliżyć naszym czytelnikom prace nad zmianami w systemie instrumentów metodycznych.

Przeczytaj też:

• Koniec komunizmu?
• Zostań komendantem/komendantką WW’20
• Filmy o Europie