Zlot konferencyjny
Odbywające się na zlocie konferencje zgromadziły wielu instruktorów, również spoza ZHP. Choć przedstawiono lub wypracowano wiele konstruktywnych pomysłów, to nie obyło się bez ideologicznych wycieczek i personalnych ataków. Niestety.
Wyjątkowym wydarzeniem podczas zlotu ZHP w Gdańsku, jak i w najnowszej historii ruchu harcerskiego, była konferencja Rady Naczelnej ZHP Nasze miejsce w stuleciu Polski. Brali w niej udział nie tylko instruktorzy ZHP, ale też przedstawiciele Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej, ZHP poza granicami Kraju, Stowarzyszenia Harcerskiego, Niezależnego Kręgu Instruktorów Harcerskich Leśna Szkółka oraz najmłodszej organizacji Skautów Króla.
Instruktorzy szukali okazji do współpracy. Padło wiele ciekawych propozycji
Jednym z głównych celów spotkania było przygotowanie podłoża do współpracy między wymienionymi organizacjami. Służyły temu dyskusje przeprowadzone w grupach roboczych zajmujących się służbami Bogu, Polsce, bliźnim i sobie samemu. Instruktorzy szukali okazji do współpracy, która nie tylko pomoże każdej z organizacji lepiej realizować swoje cele, ale też wzmocni braterstwo między wszystkimi harcerzami i pomoże w budowaniu spójnego wizerunku harcerstwa na zewnątrz. Padło wiele ciekawych propozycji, takich jak rozpoczęcie szeroko zakrojonej współpracy przy przekazywaniu Betlejemskiego Światła Pokoju czy wspólne zorganizowanie zajęć z zakresu wychowania obywatelskiego i zwrócenie się z prośbą o patronat i wsparcie do Rzecznika Praw Obywatelskich.
Takie propozycje wyglądają bardzo budująco, jednak zanim mogły one powstać, najpierw odbywały się dyskusje plenarne. Początkowe referaty przewodniczących ZHP, ZHR, ZHPpgK nie wzbudziły większych emocji, bo opowiadały kolejno o: harcerskich wartościach we współczesnym świecie, historii oraz roli harcerstwa w państwie, sytuacji harcerstwa na obczyźnie. Następnie przedstawiciele wszystkich organizacji odpowiadali na pytanie kogo wychowujecie zadawane przez prowadzącego konferencję przewodniczącego ZHP hm. Dariusza Supła. Warto dodać, że w swoich odpowiedziach byli zaskakująco zgodni.
Historyczne spory
Między zgodnymi deklaracjami a rzeczową pracą w grupach nie mogło jednak zabraknąć historycznych sporów, towarzyszących chyba każdej dyskusji o ruchu harcerskim. Wywodzenie rodowodów organizacji oraz spór o to, czy zostawiony przez lata PRL w harcerstwie ślad odrzucenia przedwojennych (aż chciałoby się rzec prawdziwie harcerskich) ideałów nadal jest widoczny, a jeśli tak to, która organizacja i w jakim stopniu nadal go posiada chwilowo zablokował ścieżki współpracy, a wprowadził nawet ataki personalne.
Zebrani instruktorzy mogli usłyszeć, że w ZHP trwają jakieś miazmaty komunizmu
Budzącym największe oburzenie i kontrowersje był (ciągle żywo komentowany w harcerskim internecie) moment, w którym zebrani instruktorzy mogli usłyszeć głos twierdzący, że w ZHP trwają jakieś miazmaty komunizmu. Po wielu prośbach o doprecyzowanie jedyną konkretną odpowiedzią na pytanie jakie to są miazmaty komunizmu było wyliczenie – indyferentyzm religijny, pijaństwo, papierosy. Nie można jednak nie zaznaczyć, że na szczęście wielu instruktorów apelowało o przerwanie traktujących o przeszłości sporów i powrót do budowania wspólnej przyszłości pokazując też, że poszczególne środowiska są tak zróżnicowane, iż organizacyjne uogólnienia nie mają sensu.
Czy(m) było, jest i będzie wychowanie harcerskie?
Poza wspomnianą konferencją Rady Naczelnej na zlocie odbyła się też trzyczęściowa konferencja Harcerskiego Instytutu Badawczego – Czy(m) było, jest i będzie wychowanie harcerskie? Każda z części odbywała się innego wieczoru. Najpierw w panelu Jak było? paneliści – instruktorzy harcerscy będący zarazem akademickimi historykami – opowiadali o historii harcerstwa, zwracając uwagę m.in. na emancypacyjny charakter harcerstwa jako ruchu pomagającego kobietom zyskiwać niezależność i wykształcenie. Podkreślono też to, że powojenne harcerstwo nie było w pełni zindoktrynowane i w myśl przesłania Aleksandra Kamińskiego, aby iść pracować do drużyn, wiele jednostek działało na przedwojennych zasadach. Wobec tego spory o pozostałości komunizmu w harcerstwie takie jak te, które miały miejsce podczas konferencji Rady Naczelnej, są bezsensowne.
Badanie dotyczyło wyznawanych przez harcerzy wartości, realizowanych postaw i motywacji
Druga część konferencji – Idea harcerskiego wychowania w XXI wieku – też przedstawiała harcerstwo widziane oczyma naukowców, ale tym razem psychologów. Instruktorzy – badacze przedstawiali wyniki swoich badań dotyczących kolejno wyznawanych przez harcerzy wartości, realizowanych postaw i motywacji, które im towarzyszą. Wyniki uzyskano na podstawie analizy odpowiedzi udzielanych w internetowej ankiecie, którą wypełniali studenci szkół wyższych podzieleni na harcerzy i osoby spoza harcerstwa. Po obliczeniu odpowiednich współczynników porównywano ich wartości w obu grupach. W przypadku wartości (takich jak m.in. konserwatyzm, innowacyjność, bezpieczeństwo, samorealizacja) okazało się, że nie ma istotnych różnic między harcerzami i nie-harcerzami. Za to drugie badanie, dotyczące motywacji pokazało, że niezależnie od jej rodzaju (m.in kariery, konformizmu czy ochrony swojego ego) harcerze są lepiej zmotywowani, niż ich rówieśnicy spoza harcerstwa. Raporty zawierające opis koncepcji teoretycznych stanowiących podstawę badań i metodologii oraz szczegółowe wyniki i ich interpretacje można znaleźć na stronie Harcerskiego Instytutu Badawczego.
Ostatnia część – Harcerski System Wychowawczy w społeczeństwie przyszłości – była okazją do wysłuchania referatów streszczających i porównujących System funkcjonujący w ZHP z przyjętym przez WOSM Programem Młodzieżowym. Choć momentami inaczej one nazywają bądź klasyfikują różne elementy to zasadniczo są one sobie równoważne. Istotną różnicą i zarazem powodem do dumy jest występowanie w Harcerskim Systemie Wychowawczym nie tylko elementów ale też cech metody. Jest to coś wyjątkowego, czego nie ma w opisie metody skautowej.
Rozmawiano jak skauting radzi sobie z problemami współczesności
Różnorodne grono panelistów pozwoliło na prowadzenie rozmowy o tym jak harcerstwo i skauting radzą sobie z problemami współczesności na każdym poziomie – od pojedynczej drużyny przez całą organizację do poziomu międzynarodowego, który osiągnięto na konferencji dzięki gościom z władz WOSM i WAGGS. Poziom dyskusji (skrajnie odmienny od tego panującego w krytycznym momencie konferencji Rady Naczelnej) budził podziw przedstawicieli organizacji międzynarodowych. Podobnie padające zarówno ze strony panelistów jak i od zebranych słuchaczy przykłady podejmowanych przez drużyny działań na rzecz promowania tolerancji i demokracji oraz szeroko rozumianej wrażliwości społecznej.
Materiały
Z materiałami wypracowanymi podczas konferencji, raportami z badań i omawianymi dokumentami można się zapoznać na stronach Rady Naczelnej ZHP, Harcerskiego Instytutu Badawczego ZHP oraz WOSM.
Przy okazji warto zapisać się do prowadzonego przez HIB panelu badawczego ZHP (panel.zhp.pl). To na jego podstawie przygotowywane są badania, których wyniki mają wpływ na podejmowane przez zjazd ZHP i Radę Naczelną decyzje. A publikowane w internecie raporty dają wszystkim zainteresowanym pogląd na współczesny stan harcerstwa, dzięki czemu można lepiej diagnozować i rozwiązywać pojawiające się problemy.
Przeczytaj też o Zlocie ZHP Gdańsk 2018:
Tomasz Detlaf - instruktor Hufca ZHP Gdynia. W harcerstwie głównie działa na rzecz wychowania duchowego. Absolwent VI LO w Gdyni, humanista na mat-fiz-infie którego największą pasją jest filozofia. Gdyby miał opisać to, co lubi najbardziej, to byłoby to zadawanie pytań i szukanie odpowiedzi.
