System Instrumentów Metodycznych ZHP. Przydatne informacje

Instruktorski Trop / Radosław Rosiejka / 17.10.2021

Nowy system instrumentów metodycznych od przyszłego roku harcerskiego ma być stosowany przez wszystkich w ZHP. Już teraz warto dowiedzieć się czegoś więcej o zmianach. Dlatego zebraliśmy dla was informacje o materiałach i szkoleniach na ten temat.

Do 1 września 2022 roku drużynowi mają zostać przygotowani do pracy z nowymi instrumentami metodycznymi. Dlatego coraz częściej powinniście widzieć informacje o różnych szkoleniach i materiałach na temat nowych instrumentów metodycznych. Jak w tym wszystkim się odnaleźć? Gdzie szukać informacji?

Z tego artykułu dowiecie się:

•   Jak wygląda nowy system instrumentów metodycznych,
•   gdzie szukać regulaminów,
•   jak Centralna Szkoła Instruktorska wdraża nowy system instrumentów metodycznych oraz jakie ma plany na przyszłość,
•   jak Ruch Programowo-Metodyczny Pryzmat wspiera drużynowych w korzystaniu z nowych instrumentów metodycznych.

Nowy System Instrumentów Metodycznych ZHP. Co to jest?

O instrumentach metodycznych w ZHP mówi i pisze się dużo od kilku lat. My sami pisaliśmy o nich wielokrotnie, a wszystkie artykuły dotyczące zmian znajdziecie w naszym archiwum. Instrumenty metodyczne to nic innego, jak stopnie, sprawności, tropy i wyzwania.

To narzędzia, których używamy w ZHP od zucha do wędrownika, żeby się rozwijać. Przy okazji przyszywając do munduru kolejne sprawności, czy oznaczając stopnie, pokazujemy, gdzie sami jesteśmy na drodze rozwoju.

Nowy system instrumentów metodycznych składa się z następujących rzeczy:

•   Gwiazdki zuchowe i stopnie harcerskie – zapewniają wszechstronny rozwój człowieka,
•   Sprawności – potwierdzają umiejętności w praktycznym działaniu,
•   Wyzwania – zadania dotyczące rozwoju duchowego i emocjonalnego,
•   Tropy – wspierające funkcjonowanie małych grup, dzięki nim wędrownicy mogą realizować służbę.

Poza tym jest jeszcze próba harcerki/harcerza, która przygotowuje do złożenia Przyrzeczenia Harcerskiego, oznaczające działania w metodyce naramienniki (zupełnie nowy i nieobowiązkowy) starszoharcerski i wędrowniczy, a także odznaki (np. ratownik ZHP). Wyzwania i tropy decyzją Rady Naczelnej nie są obowiązkowymi instrumentami metodycznymi – to znaczy, że jeśli w próbie na stopień jest wymaganie dotyczące służby to można ją zrealizować w ramach tropu, ale nie trzeba.

Więcej informacji o najważniejszych zmianach w systemie instrumentów metodycznych znajdziecie w artykule hm. Andrzeja Sawuły.

Nowy system instrumentów metodycznych ZHP. Gdzie szukać regulaminów?

Rada Naczelna ZHP przyjęła system instrumentów metodycznych na zbiórce 25-26 czerwca 2021 roku. Przypomnijmy, że decyzja o przeglądzie, weryfikacji i aktualizacji instrumentów metodycznych została podjęta w grudniu 2017 roku, na 40. Zjeździe ZHP. W tym celu powstał  Zespół projektowy ds. reformy instrumentów metodycznych (ZIM), a prace nad reformą ruszyły w 2018 roku. Na początku tego roku Rada Naczelna miała już wszystkie materiały od ZIM-u, czyli propozycje zmian w uchwale o systemie instrumentów metodycznych ZHP, regulaminu SIM oraz propozycje programów poszczególnych instrumentów metodycznych.

W chwili pisania tego artykułu Rada Naczelna ZHP nie opublikowała jeszcze ostatecznej wersji regulaminów i programów. Jednak już w lipcu na eZHP (harcerski Intranet) pojawiły się dokumenty w wersji przyjętej przez Radę Naczelną ZHP, ale przed korektą stylistyczną i interpunkcyjną. Znajdziecie je pod tym linkiem.

Jak CSI wdraża nowy system instrumentów metodycznych ZHP?

O wdrażanie nowego systemu instrumentów metodycznych w ZHP zapytaliśmy Centralną Szkołę Instruktorską, która jest za to odpowiedzialna.

CSI przygotowała ogólnopolski program wdrożeniowo-kształceniowy HSW w praktyce

Już przed przyjęciem finalnej wersji zaczęliśmy pracować nad koncepcją wdrożenia, bo tyle było możliwe bez dokumentu końcowego. Wyszliśmy od postawienia celu całego wdrożenia, a nim jest – zgodnie z uchwałą zjazdu – stosowanie Harcerskiego Systemu Wychowawczego przez drużyny. Oznacza to, że powinniśmy skoncentrować swoje działania na praktycznym podejściu – stanowi o tym uchwała zjazdu, zapisy uchwały metodycznej i uchwały o systemie instrumentów metodycznych Rady Naczelnej ZHP. Ważne, by w drużynach opierano działanie wychowawcze na zdobywaniu stopni, działano zastępami, a sprawności gwarantowały realny rozwój umiejętności i pasji. Ważne, by drużynowi wiedzieli, że mogą wykorzystać tropy w pracy zastępów, jako swoisty odpowiednik propozycji programowych. Ważne, by każda próba miała w sobie zadanie indywidualne, które może przybrać formę oddzielnego instrumentu – wyzwania (stosowanego fakultatywnie) – czytamy w odpowiedzi przygotowanej przez członków CSI i przesłanej nam przez zastępcę komendantki Centralnej Szkoły Instruktorskiej ZHP hm. Krzysztofa Stachowa.

Celem CSI jest wzmocnienie pracy drużyn na bazie HSW – co oczywiście musi opierać się na instrumentach metodycznych

Dlatego główną formą wdrożenia systemu instrumentów metodycznych ZHP przez CSI jest ogólnopolski program wdrożeniowo-kształceniowy HSW w praktyce. Jak czytamy w odpowiedzi od CSI, celem programu jest wzmocnienie pracy drużyn na bazie HSW – co oczywiście musi opierać się na instrumentach metodycznych (uchwała SIM) i działaniu zgodnie z zasadami metodyki (uchwała metodyczna).

Dlaczego taki nacisk położony jest na HSW? Mamy teraz jedyną szansę, jaką są zmiany regulaminowe, by wykorzystać zainteresowanie instruktorów i nie tylko zapoznać z regulaminami, ale też starać się o powszechne działanie drużyn zgodnie z HSW – uważa CSI.

CSI zaczęło szkolenia od kadr chorągwi w ramach trzech dużych spotkań instruktorskich (w sierpniu, wrześniu i październiku), ponieważ pomysł na HSW w praktyce jest taki, żeby wiedza dotarła do drużynowych przez strukturę i mieli oni jej wsparcie.

Jak zapewnia nas CSI prowadzone warsztaty są praktyczną nauką pracy z instrumentami metodycznymi ZHP i składają się z kilku elementów:

•   całodzienny warsztat podstawowy,
•   warsztaty uzupełniające wybierane przez uczestników,
•   warsztaty opiekunów prób Impuls w próbie.

Kadra chorągwi wchodzi na tych wszystkich formach „w buty” drużynowych lub opiekunów prób i omawia tematy na poziomie meta, wspólnie doskonali program, który potem przekazuje dalej. Te modyfikacje wkrótce pokażemy na spotkaniu koordynatorów programu z chorągwi. Tak więc program wdrożeniowy jest wciąż doskonalony – czytamy w odpowiedzi CSI na pytanie o podjęte działania związane z wdrożeniem nowego systemu instrumentów metodycznych ZHP.

Dalej zapewnia się nas, że na razie szkolenia CSI uzyskały bardzo wysoką ocenę, a sami instruktorzy CSI mają wrażenie, że modyfikacje wprowadzane z kadrą są już chorągwie, które rozpoczęły podawanie programu HSW w praktyce dalej do hufców, a nawet do drużynowych.

Wspomniany już Impuls w próbie, czyli warsztaty opiekunów prób zakładają, że opiekunowie prób instruktorskich mogą pomóc we wdrożeniu i doskonaleniu działania drużyn, bo mają największe możliwości indywidualnego wsparcia – piszą członkowie CSI.

Jakie plany ma CSI na wdrożenie nowego systemu instrumentów metodycznych ZHP?

Zapytaliśmy też o plany CSI na najbliższe miesiące wobec systemu instrumentów metodycznych. I tak, odbędą się kolejne edycje warsztatów Impuls w próbie. Cieszy się on dużym zainteresowaniem, a kadra chorągwi otrzyma pomocne narzędzie w pracy opiekunów prób. W planie na ten rok, wspólnie z kadrą chorągwi, jest przepracowanie programu „HSW w praktyce” i przekazanie go na poziom hufców. Do tego dopracowujemy wszystkie materiały. Po ostatnim październikowym szkoleniu w Załęczu dokonamy szlifów „Dzienników HSW” i udostępnimy je dalej. Planujemy kolejne warsztaty podstawowe „HSW w praktyce”, które wpierają kadrę chorągwi i hufców, bo wiele środowisk komunikuje takie zapotrzebowanie – czytamy w odpowiedzi przesłanej przez zastępcę komendantki Centralnej Szkoły Instruktorskiej ZHP.

Kolejne planowane działanie uruchomienie portalu z materiałami i przygotowanie książeczek z regulaminami do pobrania lub nabycia w 4 Żywiołach. Jednak na razie CSI czeka na opublikowanie przez Radę Naczelną regulaminów po korekcie. Równocześnie CSI dostosowuje do nowego systemu instrumentów metodycznych standardy kursów.

Od stycznia do maja 2022 roku będziemy kontynuować działania schodzące programu do drużynowych. Do tego, kontynuacja i rozwinięcie program warsztatów dla drużynowych a wśród nich: 1) Etapy rozwoju małych grup. Jak przejść do działania systemem zastępowym. System instrumentów metodycznych w życiu zastępów i rady drużyny. 2) Obóz oparty na systemie instrumentów metodycznych. 3) Metoda a metodyki. Wielopoziomowość. 4) Zbiórki, biwaki, akcje zarobkowe i służba oparte na HSW. Instrumenty metodyczne, sytuacje wychowawcze, wyjście w teren. Atrakcyjny nowością program. 5) Wspieranie rozwoju społecznego i duchowego w SIM i HSW. 6) Łączenie drużyn w ciąg wychowawczy – model ze szczepami i bez – zapowiadają członkowie CSI.

Od początku przyszłego roku CSI chce też koncentrować się na wsparciu drużyn i współpracy na poziomie centralnym i chorągwianym.

Skuteczne wdrożenie może się udać tylko przy maksymalnym zaangażowaniu całej kadry ZHP

W przesłanych przez CSI do redakcji odpowiedziach pojawiło się też przemyślenie, co do skuteczności wdrożenia. Kluczowa dla sukcesu działania drużyn jest jakość wdrożenia – to, jak przepracujemy treści obu uchwał (o systemie instrumentów metodycznych ZHP i systemie metodycznym ZHP – przyp. red.) i połączymy je z praktyką działania. Oczywiście to może się udać tylko przy maksymalnym zaangażowaniu całej kadry. Wtedy wykorzystamy ten impuls zmian dla wzmocnienia pracy drużyn. Tylko dzięki zaangażowaniu kadr chorągwi i kadr hufców będzie możliwa zmiana. Tylko i wyłącznie tam, gdzie świadomość kadry wspierającej będzie wysoka, będzie możliwe udzielanie właściwego wsparcia w realizacji programu w gromadach i drużynach. Programu opartego na Harcerskim Systemie Wychowawczym, stosując metodę, dostosowując pracę do potrzeb podopiecznych, stosując właściwe instrumenty metodyczne (sic!). 1 września 2022, czyli dzień startu obligatoryjnego obowiązywania systemu instrumentów metodycznych, pokaże na ile udało nam się przygotować drużynowych do zmiany, która oczywiście będzie zachodziła przez kolejne lata. Będzie to widać już w powstających wówczas programach drużyn. Miejmy nadzieję, że okazję dobrze wykorzystamy – czytamy w odpowiedzi przygotowanej przez członków CSI i przesłanej nam przez zastępcę komendantki Centralnej Szkoły Instruktorskiej ZHP hm. Krzysztofa Stachowa.

Propozycje Ruchu Programowo-Metodycznego Pryzmat

RPM Pryzmat to nowy ruch w ZHP. Jego celem jest wsparcie drużynowych w ich działaniu, czyli pomoc w korzystaniu z narzędzi metodycznych ZHP.

Jak wyjaśnia nam phm. Julia Czekalska z RPM Pryzmat, do tej pory przygotowano stronę internetową pryzmat.rocks, na której dostępne są karty na stopnie harcerskie, książeczki na gwiazdki zuchowe, karty tropów oraz karty prób harcerki i harcerza. Na stronie RPM Pryzmat są też linki do harcerskiego Intranetu, SIM+ i aplikacji do przeglądania instrumentów metodycznych.

W aplikacji można znaleźć wszystkie aktualne sprawności i otrzymać na maila w domenie zhp.net.pl karty prób na stopnie. Poza tym są tam wszystkie inne instrumenty metodyczne, czyli stopnie, wyzwania i tropy. Można je filtrować po metodykach, poziomie trudności, tematach lub wyszukiwać po nazwie.

RPM Pryzmat rozbudowuje serwis z poradnictwem i narzędziami dla drużynowych, kształceniowców i metodyków

Jest też strona w Intranecie ZHP i jak tłumaczy nam Julia, to będzie stale rozbudowywany serwis z poradnictwem i narzędziami dla drużynowych, kształceniowców i metodyków szukających rad, jak wdrażać nowy system instrumentów metodycznych w swoich środowiskach.

RPM Pryzmat opracował też SIM+, czyli poradnik dla każdej metodyki. Członkini Ruchu wyjaśnia nam, że w SIM+ znajduje się wszystko, co dotyczy danej metodyki z uchwalonych regulaminów z dodatkowymi wskazówkami metodycznymi, jak rozumieć poszczególne zapisy i je stosować w zgodzie z metodą harcerską.

Ale to nie wszystko, co zrobił do tej pory RPM Pryzmat. Phm. Julia Czekalska opisuje nam, że do tej pory członkowie Ruchu prowadzili już warsztaty w Chorągwi Białostockiej dla kształceniowców i osób wspierających program, a także warsztaty dla komend hufców w Chorągwi Kujawsko-Pomorskiej. Byli też na wZlocie Wędrowników Chorągwi Wielkopolskiej z zajęciami dla drużynowych, programowców i szczepowych. Na liście dotychczasowych działań jest też obecność na kursie podharcmistrzowskim.

Jakie plany ma RPM Pryzmat na przyszłość? Chętnie prowadzimy warsztaty dla zainteresowanych szczepów, hufców i chorągwi. W planach mamy już kilka warsztatów w tym miesiącu – odpowiada phm. Julia Czekalska. I dodaje, że jeśli zajdzie taka potrzeba to warsztaty prowadzą też w formie online.

W planach na najbliższe miesiące jest rozwój strony w Intranecie ZHP i kolejne podrozdziały w SIM+. Na jesień planujemy wydać planszowe gry decyzyjne o planowaniu pracy w jednostkach – dodaje Julia. I zapewnia, że ciągle mają nowe pomysły, które będą powoli wdrażane, a sam Ruch jest otwarty na informacje od drużynowych, metodyków i kształceniowców o tym, co potrzebne jest im do pracy z systemem instrumentów metodycznych ZHP.

Przeczytaj też:

• Pierwsza pomoc dla harcerskiego ratownictwa
• Primus Inter Pares 2021
• Pobierz aplikację Na Tropie